• Heimsóknir

    • 119.667 hits
  • júní 2023
    S M F V F F S
     123
    45678910
    11121314151617
    18192021222324
    252627282930  

  • Nýlegar færslur

  • Færslusafn

Tallinnmaraþonið rifjað upp

Posted on 31.12.2019 by stefangisla

Eftir maraþon í Tallinn. (Ljósm. Inga Dís).

Sunnudaginn 8. september sl. hljóp ég maraþon í Tallinn. Þetta var 20. maraþonið mitt og það fyrsta í tæplega tvö ár. Hlaupið gekk svo sem bara vel, aðstæður í Tallinn voru eins og best gerist og ferðalagið í heild enn betra. Og ég var alls ekki eini Íslendingurinn í Tallinn, því að samtals hlupu þarna um 50 Íslendingar. Flestir, og ég þar á meðal, voru þeir á vegum Bændaferða sem skipulögðu allt ferðalagið af stakri snilld.

Undirbúningurinn
Hlaupið í Tallinn var fyrsta maraþonið mitt síðan í október 2017 þegar ég tók þátt í Þriggjalandamaraþoninu og kom í mark í Bregenz í Austurríki á 3:25:31 klst. Þá var ég löngu farinn að finna fyrir einhverjum óþægindum neðst í baki, í rassvöðvum og niður í læri, sem síðan ágerðust og útilokuðu hlaup að mestu leyti allt árið 2018. Þá meiðslasögu hef ég rakið áður og ætla ekki að endurtaka hana hér, nema hvað mér tókst smátt og smátt að komast af stað aftur með drjúgri þolinmæði og góðri hjálp sérfræðinga á jaðri opinbera heilbrigðiskerfisins. Á aprílmánuði síðastliðnum var ég farinn að geta hlaupið sæmilegar vegalengdir alveg vandræðalaust, en fann samt að ég átti langt í land með að ná sama styrk og fyrir meiðsli.

Ég hljóp mikið fyrri hluta sumars og náði að klára Laugaveginn á þokkalegum tíma (6:05:48 klst.) um miðjan júlí, þó að mig vantaði reyndar enn eitthvað af þeirri getu sem áður var til staðar. Eftir Laugaveg tók hins vegar við tímabil með helst til litlum hlaupaæfingum, sem helgaðist m.a. af því að um þetta leyti vorum við hjónin að skipta um húsnæði og í því ati varð lítill tími aflögu. Ég mætti þó í Reykjavíkurmaraþonið (RM) að vanda og hljóp þar alveg sæmilegt hálfmaraþon (1:35:26 klst.). Mér hefur reynst vel að reikna líklegan tíma í maraþoni út frá árangri í hálfmaraþoni með hjálp McMillan hlaupareiknivélarinnar, sem ég er reyndar búin að laga örlítið að eigin þörfum. Samkvæmt þeim fræðum gaf tíminn í RM fyrirheit um að ég gæti hlaupið maraþon á 3:20:51 klst. Til að einfalda þetta aðeins má skjóta því inn að fyrir fólk á mínu getustigi í hlaupum lætur nærri að hægt sé að giska á raunhæfan maraþontíma með því að margfalda hálfmaraþontímann með tveimur og bæta 10 mínútum við.

Ég þóttist vita að í því tilfelli sem hér um ræðir værum við McMillan óþarflega bjartsýnir. Til að reiknivélin gefi raunhæfa niðurstöðu þarf maður nefnilega að vera hlutfallslega svipað sterkur á báðum vegalengdunum sem um ræðir. Og þar sem ég tók mjög fáar langar æfingar (30+ km) í sumar og enn færri „tempóæfingar“ á maraþonhraða og hraðari, þá var líklegt að maraþongetan væri minni en hálfmaraþongetan. Yfirleitt hefur mér gengið tiltölulega betur í hlaupum eftir því sem þau eru lengri, en fortíðin hjálpar manni ekki mikið ein og sér. Það þarf líka að æfa.

Markmiðin
Með hliðsjón af því sem fram kemur hér að ofan ákvað ég að setja mér fjórskipt markmið fyrir hlaupið í Tallinn, þ.e.a.s. allt frá A-markmiði sem ég taldi fræðilega mögulegt að ná ef allt gengi upp, niður í D-markmið sem ég vildi alveg endilega geta náð hvað sem á gengi. Þessi markmið setti ég upp í töfluna hér að neðan.

Eins og ráða má af töflunni miðaðist A-markmiðið við að ég myndi standa mig a.m.k. eins vel og í hálfa maraþoninu í RM, auk þess sem 3:20 klst. er ágætis viðmið. Ég mat það reyndar svo að líkurnar á að ég næði þessu væru afar litlar, þar sem vikurnar tvær sem liðnar voru frá RM höfðu síður en svo bætt neinu við formið. B-markmiðið gekk út á að ná besta tíma Íslendings 60 ára og eldri það sem af var árinu, en þar sem oftar gat ég notað goðsögnina Trausta Valdimarsson, jafnaldra minn, sem viðmið. Hann hljóp sem sagt heilt maraþon í Reykjavík í ágúst á 3:24:09 klst. í stuttu hléi á milli keppna í heilum og hálfum járnkörlum. C-markmiðið var að hlaupa á betri tíma en í Bregenz 2017, því að þá gæti ég sagst hafa náð mínum besta árangri (PB) eftir sextugt. Og D-markmiðið var að ljúka alla vega hlaupinu undir 3:30 klst. vegna þess að ég vissi að mér myndi finnast svolítið leiðinlegt að vera lengur, auk þess sem 3:30 klst. er ágætis viðmið.

Skipulagður eða kærulaus?
Þegar ég legg af stað í maraþonhlaup finnst mér ég eiga tvo valkosti, þ.e. að vera skipulagður eða kærulaus. Að vera skipulagður í þessu samhengi þýðir í mínum huga að vera með raunhæfa áætlun sem gengur út á að halda jöfnum hraða alla leið, þrátt fyrir að mér finnist ég geta hlaupið hraðar fyrstu kílómetrana. Kæruleysið felur hins vegar í sér að ég fari alfarið eftir tilfinningunni og hlaupi bara eins hratt eða hægt og mig langar á hverjum tíma. Ég veit af reynslu að skipulagið skilar oftast betri niðurstöðu, en kæruleysið er óneitanlega skemmtilegt, sérstaklega framan af hlaupi og í þeim örfáu tilvikum þegar formið er betra en ætlað var. Núorðið veit ég reyndar oftast hvað ég get og veit að það þýðir lítið að láta sig dreyma um meira. Í þetta skiptið valdi ég því að vera skipulagður. Hver kílómetri skyldi hlaupinn á 4:44 mín því að það var sá hraði sem ég þurfti til að ná undir 3:20 klst. En eins og fram kemur hér að framan vissi ég að þetta plan væri í djarfara lagi.

Ferðin til Tallinn
Eins og ég nefndi í upphafi sáu Bændaferðir um að skipuleggja Tallinnferðina fyrir mig og fjölda annarra Íslendinga. Ég get svo sem vel skipulagt svona ferðir sjálfur, bæði fyrir mig og hlaupafélagana, en það er bara miklu auðveldara að láta aðra sjá um það. Eftir að hafa reynt hvort tveggja kann ég virkilega vel að meta að þurfa ekkert að hugsa um að bóka flug, skipuleggja ferðir frá flugvelli, leita að hóteli, finna staðinn þar sem maður sækir skráningargögnin sín, komast á rásmarkið snemma að morgni hlaupadags, tryggja að ég sjálfur og aðrir séu alltaf á réttum stað á réttum tíma og leysa öll þau ófyrirséðu vandamál sem geta komið upp í svona ferðalagi. En auðvitað er ekki sama hverjum maður felur þetta verkefni. Tallinnferðin var þriðja hlaupaferðin mín á vegum Bændaferða (á eftir München 2014 og Bregenz 2017) og í þessum ferðum hefur bókstaflega aldrei neitt farið úrskeiðis. Í öll skiptin hefur Sævar Skaptason verið aðalfararstjórinn og hann hefur einmitt þetta einstaka lag á að skapa þægilegt andrúmsloft, halda streitustiginu í hópnum innan marka og halda samt áætlun í öllum atriðum hvað sem á gengur. Í þetta sinn var Inga Dís Karlsdóttir honum til halds og trausts, eins drífandi og jákvæð og hún er. Þessi tvö eru bæði vanir hlauparar – og þegar það bættist við allt hitt var ljóst að þetta „gat ekki klikkað“. Svona ferð er svo miklu meira en bara að fljúga, sofa, hlaupa, borða og fljúga. Góðir fararstjórar eru ómissandi í öllum hinum þáttunum.

Í Bændaferðahópnum vorum við samtals 14 sem kennum okkur beint eða óbeint við Hlaupahópinn Flandra í Borgarnesi, þ.á.m. Björk og þrír aðrir makar sem ekki ætluðu að hlaupa sjálf en komu með til að njóta ferðarinnar með okkur hinum. Fjögur úr Flandrahópnum ætluðu að hlaupa maraþon en hin hugðu á styttri vegalengdir (hálft maraþon og 10 km).

Ferðaskipulagið var þannig að við flugum til Helsinki á föstudagsmorgni og náðum að rölta þar aðeins um miðborgina áður en við tókum ferju áfram til Tallinn. Ég hef oft áður komið til Helsinki, en svo sem aldrei náð að skoða neitt annað en lestarstöðina, nokkur hótelherbergi og fundarsali finnsku umhverfisstofnunarinnar og umhverfisráðuneytisins. Þessi heimsókn var allt öðruvísi og bætti heilmiklu við. Hæst bar heimsókn í borgarbókasafnið Oodi, sem hannað var af ALA arkitektum í Helsinki og opnað í desember 2018. Þarna hefur tekist að byggja upp ótrúlega aðlaðandi setustofu og félagsaðstöðu fyrir gesti og gangandi í miðborginni, í byggingu sem útnefnd hefur verið sem fegursta bygging Finnlands.

Oodi borgarbókasafnið í Helsinki.

Hér verður ferðasagan ekki rakin í smáatriðum, en þegar nokkuð var liðið á föstudagskvöldið vorum við öll komin inn á eitt og sama hótelið í Tallinn, skammt frá gömlu miðborginni. Laugardagurinn fór svo í létt morgunskokk, heimsókn á Frelsistorgið þar sem númer og önnur keppnisgögn voru afhent – og í dágott búðarrölt, að því ógleymdu að fylgjast með 10 km hlaupurunum sem reyndu með sér þennan dag. Jafnframt boðuðu fararstjórarnir til fundar þar sem farið var yfir helstu skipulagsatriði og gefin góð og róandi ráð fyrir átök sunnudagsins.

Við rásmarkið
Maraþonhlaupið hófst í gömlu miðborginni í Tallinn kl. 9 á sunnudagsmorgninum. Við vorum mætt á svæðið tæpum klukkutíma fyrr og veðrið var nógu gott til að hægt væri að yfirgefa hótelið í keppnisfötunum og engu utanyfir. Þarna á milli var í mesta lagi korters gangur, sem gerði þetta allt auðveldara en ella. Veðrið var þurrt, vindur hægur og hitinn eitthvað um 12°C.

Eftir hefðbundið spjall og vangaveltur og frekar hófsama upphitun var tími til kominn að finna starthólfið sitt og bíða þess að hlaupið yrði ræst. Við fjögur úr Flandrahópnum höfðum öll verið sett í ráshóp D, sem þýddi að við vorum eiginlega allt of aftarlega í startinu. Ráshópar eru ákveðnir eftir fyrri árangri, en þar sem hlaupahaldarar höfðu ekki upplýsingar um þann árangur lentum við þarna, væntanlega með fólki sem ætlaði að klára maraþonið á 4:20 klst. eða þar um bil. Við áttum að geta klárað þetta á 3:20-3:50, sem þýddi að líklega hefði ráshópur B hentað betur, eða í mesta lagi C. Þessu hefði mátt breyta þegar skráningargögnin voru sótt, en við töldum okkur trú um að þrengslin á rássvæðinu væru ekki meiri en svo að þetta skipti nánast engu máli. Þetta voru mistök, en þó svo sem ekkert sem réði úrslitum.

Glaðir fjórmenningar (SG, Inga Dísa, Gunnar Viðar og Birkir) fyrir maraþon í Tallinn. (Ljósm. Inga Dís Karlsdóttir).

Fyrstu 5 km
Eftir að hlaupið var ræst tók það mig rúmlega eina og hálfa mínútu að komast á ráslínuna. Það breytti svo sem engu, því að í reynd byrjar ekki hlaupið fyrr en þar og þá. Hins vegar var fyrsti kílómetrinn seinfarinn í þrengslunum. Við Birkir og Gunnar Viðar fylgdumst að eftir því sem hægt var og reyndum eftir föngum að smeygja okkur fram úr sem flestum hægfara hlaupurum sem áttu betur heima í ráshópi D en við. Þessi viðleitni fól í sér góðan skammt af dansi á kantsteinum og í kringum ljósastaura. Gunnar Viðar hnaut við einhvers staðar í þessum jafnvægisæfingum og tognaði að öllum líkindum í læri. Það er ekki skemmtileg byrjun á maraþonhlaupi, en Gunnar beit á jaxlinn að vanda og jók heldur hraðann ef eitthvað var.

Það tók mig 5:45 mín að skáskjóta mér fyrsta kílómetrann, sem þýddi að ég hafði þá þegar tapað heilli mínútu í troðningnum, miðað við A-markmiðið mitt. Eftir það náði ég hins vegar nokkurn veginn að halda áætluðum hraða og þegar 5 km voru að baki sýndi klukkan 25:09 mín. Þar var ég sem sagt 1:29 mín á eftir áætlun (sjá töfluna hér að framan). Með því áframhaldi myndi ég ekki einu sinni ná D-markmiðinu mínu (3:30 klst.) og ljóst að ég yrði að bæta talsvert í ef ég ætlaði að komast nálægt A-markmiðinu (3:20 klst.).

5-15 km
Mér leið vel á þessum kafla í hlaupinu og fór fram úr fjöldanum öllum af hlaupurum, þ.á.m. flestum eða öllum Íslendingunum sem höfðu verið framar í rásröðinni. Birkir var lengst af nokkrum skrefum á undan mér, en Gunnar var horfinn og ég gerði ráð fyrir að hann væri kominn með talsvert forskot. Það gladdi mig og vakti vonir um að meiðslin í byrjun hefðu jafnað sig. Millitíminn eftir 15 km var 1:12:04 klst., sem þýddi að ég var enn 1:04 mín. á eftir áætlun en átti þó alla vega að ráða við B-markmiðið með svipuðu áframhaldi.

Kannski finnast einhverjum þessar tímapælingar flóknar eða ruglingslegar, en svona pælingar eru einmitt helsta tómstundagamanið mitt í maraþonhlaupum. Mér finnst gott að hafa eitthvað til að hugsa um og mér finnast tölur skemmtilegar.

Bjartsýnn á gang mála. U.þ.b. 12,5 km að baki. (Ljósm. Sportfoto).

15-30 km
Þar sem ég var staddur í dýragarðinum í Tallinn og búinn með u.þ.b. 17 km af hlaupinu fór ég að finna fyrir þreytu eða orkuleysi, sem fljótlega skilaði sér í minni meðalhraða. Þessi þreytumerki voru fyrr á ferðinni en ég hafði vonað og ég áttaði mig fljótlega á að A-markmiðið væri út úr myndinni og að B-markmiðið væri á leið út úr henni líka. Tíminn á hverjum kílómetra var ekki lengur 4:40-4:45 mín. eins og hann hafði verið lengst af eftir að ég komst út úr þvögunni, heldur allt upp í 4:50-5:00 mín. Þegar hlaupið var hálfnað stóð klukkan í 1:41:43 klst., sem þýddi að ég gæti svo sem hlaupið undir 3:24 klst. ef ekkert myndi hægjast á mér á seinni helmingnum. En ég fann vel að þessi seinni helmingur yrði erfiður. Líklega hafði of mikil orka farið í að vinna upp tímann sem tapaðist á fyrsta kílómetranum.

Þessi hluti hlaupsins var strembinn bæði fyrir líkama og sál og stemmingin í brautinni var heldur ekkert sérstök, frekar fáir áhorfendur og fátt til að leiða hugann frá neikvæðri talnaspeki. Það jákvæðasta voru þrjár ungar konur sem stóðu á einhverri gangstéttinni með stórt spjald með áletruninni (á ensku) „Hlauptu hraðar, ég var að prumpa“. Jú, og einhvers staðar stóð gamall maður sem hrópaði hvatningarorð á eistnesku þar sem orðið „Island“ kom fyrir. Mann munar um allt.

Millitíminn á 30 km var 2:25:53 klst. Ég var sem sagt orðinn 53 sek. á eftir áætlun B og átti ekki nema 7 sek til góða á áætlun C. Og ég fann alveg hvert stefndi. Nú snerist þetta um að þrauka og reyna með öllum tiltækum ráðum að skreiðast í mark á skemmri tíma en 3:30 klst. Þar var enn sæmilegt borð fyrir báru. Reyndar miða ég oft við að síðustu 12,2 kílómetrarnir eigi ekki að þurfa að taka meira en klukkutíma, sem þýddi að lokatími upp á 3:26 klst. var ekkert fráleitur. Maður verður nú að reyna að vera aðeins bjartsýnn.

30-38 km

Afskaplega þreyttir Strandamenn í Stroomi strandgarðinum. Búnir með u.þ.b. 31 km og mikið eftir. (Ljósm. Sportfoto).

Þarna var hver kílómetri orðinn óþægilega langur. Það hressti mig þó töluvert þegar ég sá Birki í næsta hópi á undan mér. Smám saman dró saman með okkur og eftir það fylgdumst við að drjúgan spöl í gegnum Stroomi strandgarðinn. Hann bar mér þær fréttir að Gunnar hefði tafist á einhverri drykkjarstöðinni og væri líklega orðinn langt á eftir okkur en ekki á undan. Birkir var sjálfur orðinn frekar þreyttur, en þrátt fyrir það seig hann fram úr mér á nýjan leik og ég var aftur „einn“ og fannst ég sjaldan hafa verið þreyttari. Millitíminn eftir 35 km var 2:51:27 klst. sem þýddi að ég var svo sem enn 2:23 mín. á undan áætlun miðað við síðasta og lakasta markmiðið, markmið D sem sagt. En líkaminn var ekki samvinnuþýður og hver kílómetri var farinn að taka 5:15-5:30 mín. Með því áframhaldi benti flest til að ég myndi engu markmiði ná. Ekki bætti það úr skák að um þetta leiti fóru „3:30 blöðrurnar“ fram úr mér, eða með öðrum orðum hópur hlaupara sem fylgdi hraðastjóra sem merktur var með lokatímanum 3:30 klst. Það var ekki uppörvandi.

Í maraþonhlaupum skoða ég jafnan millitímann eftir 37 km. Þá eru bara 5,2 km eftir og ef sú vegalengd klárast ekki á hálftíma er illa komið fyrir mér. Þessi millitími var 3:01:58 klst., útlitið hreint ekki gott og tankurinn alveg að verða tómur. Kílómetri nr. 38 jók mér ekki heldur bjartsýni. Hann var einn af þeim alhægustu.

Kristín Ól. og Björk J. bíða áhyggjufullar eftir sínum mönnum á marksvæðinu í Tallinn. (Ljósm. Torfi Bergsson).

Síðustu kílómetrarnir
Einhvern tímann rétt eftir 38 km línuna var eins og eitthvað lifnaði við í mér á nýjan leik. Kannski var það tilhugsunin um að þessu færi bráðum að ljúka, en kannski eitthvað miklu flóknara. Alla vega fór ég allt í einu að geta hlaupið hraðar. Eiginlega voru þessir fjórir kílómetrar eins og ein löng hraðaaukning, alveg frá 6:00 mín/km niður í 4:00 mín/km þegar best lét. Allt í einu var ég búinn að ná Birki aftur og einhvers staðar fór ég líka fram úr 3:30 blöðrunum, án þess að taka eftir því. Þreytan vék fyrir endurnýjaðri gleði og mér fannst allt vera mögulegt, þ.m.t. að klára þetta hlaup undir 3:30 klst. Millitíminn eftir 40 km var 3:17:52 klst. og svo var ég allt í einu kominn í mark í gamla Viru-borgarhliðinu á 3:28:06 klst. Birkir kom nákvæmlega 14 sek. síðar og Björk og fleiri úr stuðningsliðinu biðu þarna rétt hjá. Ég hef sjaldan verið þreyttari eftir hlaup (sbr. mynd fremst í þessum pistli), en móttökurnar voru svo góðar og vel þegnar að flestar neikvæðar hugsanir og tilfinningar gufuðu upp og létu ekki sjá sig það sem eftir var dagsins.

Eftir hlaup
Fyrsti hálftíminn eftir hlaup, já eða kannski fyrsti klukkutíminn, fór í að taka á móti félögunum, hitta stuðningsliðið og rölta á stirðum fótum á staðinn þar sem Íslendingarnir ætluðu að safnast saman. Gunnar Viðar og Inga Dísa skiluðu sér í mark u.þ.b. 14 mínútum á eftir okkur Birki. Óhappið á fyrstu kílómetrunum hafði tekið sinn toll af Gunnari en Inga Dísa var hins vegar að ná sínum langbesta árangri á þessari vegalengd. Og svo skiluðu Íslendingarnir sér hver af öðrum.

Þegar upp var staðið kom í ljós að ég var með besta tíma af þeim 15 Íslendingum sem hlupu heilt maraþon og í 3. sæti í heildarkeppni karla 60-64 ára. Samanlagt var ég í 445. sæti af 2.428 keppendum, sem sagt örugglega í fyrstu 20 prósentunum. Ég nota þá tölu gjarnan sem viðmið og finnst svolítið leiðinlegt að vera neðar á listanum. Samt er allur svona samanburður hégómi, því að maður er jú fyrst og fremst að keppa við sjálfan sig. Ég hleyp bara mitt hlaup og aðrir sitt. Samanburðurinn getur samt verið hvetjandi og haldið manni við efnið.

Glaðir fjórmenningar (Inga Dísa, SG, Birkir og Gunnar Viðar) eftir maraþon í Tallinn. (Ljósm. Sævar Skaptason).

Kvöldið, mánudagurinn og heimferðin
Að kvöldi hlaupadags naut stærstur hluti hópsins góðra veitinga á vel völdum veitingastað í Tallinn og mánudagurinn var m.a. notaður í skoðunarferð um nágrenni Kardiorghallarinnar sem Pétur mikli Rússakeisari lét byggja fyrir Katrínu I snemma á 18. öld. Katrín tók við keisaratigninni þegar Pétur dó árið 1725, rétt um það leyti sem höllin var tilbúin. Þegar til kom langaði Katrínu ekkert að búa þar, en höllin stendur sem fastast og hefur komið í góðar þarfir. Hluti af hallarmannvirkjunum var síðar gerður upp til að hýsa forseta Eistlands. Forsetahöllin er nýtt við opinberar uppákomur, en ég hef reyndar ekki kynnt mér hvort núverandi forseti, Kersti Kaljulaid, hafi þar aðsetur. Hins vegar veit ég að hún er liðtækur maraþonhlaupari og hljóp t.d. New York maraþonið í fyrra á 4:02:40 klst.

Björk við Kadrirorghöllina í Tallinn.

Auk þess að skoða mannvirkin í Katrínardalnum (Kadriorg) kíktum við m.a. á hina glæsilegu útitónleikaaðstöðu Tallinna Lauluväljak, þar sem pláss er fyrir 100.000 tónleikagesti framan við tilkomumikið svið sem var að grunni til byggt árið 1959. Meðal tónlistarmanna sem þar hafa troðið upp má nefna Madonnu, Michael Jackson, Lady Gaga, Rolling Stones og Tínu Turner. Ekkert þeirra var þó á svæðinu þegar okkur bar að garði. Skoðunarferðin endaði svo með göngu með leiðsögn um gömlu borgina í Tallinn þar sem sagan bíður við hvert fótmál.

Á þriðjudegi var svo botninn sleginn í ferðalagið með ferjusiglingu til Helsinki og flugi þaðan til Keflavíkur.

Þakkir
Í mínum huga eru það slík forréttindi að geta tekið virkan þátt í ævintýraferðum á borð við þá sem hér hefur verið lýst, að ég veit varla hvernig ég á að koma orðum að því. Þess vegna er líka þakklæti sú tilfinning sem liggur hæst í tilfinningastaflanum þegar heim er komið. Þakklátastur er ég Björk fyrir að umbera þetta áhugamál mitt og leggja það á sig að koma með mér í þessa ferð. Ég hef farið í nokkrar hlaupaferðir til útlanda án hennar og það er líka bara ágætt, en samt er allt miklu betra ef hún er með. Móttökurnar í markinu eru vissulega mikilvægur hluti af þessu, en þar við bætast ótalmörg fleiri stór og smá atriði, m.a. það eitt að fá að upplifa það sem fyrir augu ber með þeim sem standa manni næst. Bestu hlaupafélagarnir mínir fá líka drjúgan skammt af þakklætinu, því að án þeirra væri þetta allt svo miklu tómlegra. Og Bændaferðir áttu líka stóran þátt í að gera þessa ferð jafn óaðfinnanlega og hún var, sérstaklega fararstjórarnir tveir. Já, og svo má heldur ekki gleyma meðferðaraðilunum sem hjálpuðu mér að komast á lappirnar eftir þrálát meiðsli 2018. Þetta gerist ekki af sjálfu sér.

Eftirmáli
Þessi langa maraþonsaga átti upphaflega að birtast í september en annríki á öðrum sviðum varð til þess að sagan varð ekki fullskrifuð fyrr en í jólafríinu.

Filed under: Hlaup | 1 Comment »

Sumarylur á Laugaveginum

Posted on 19.7.2019 by stefangisla

Síðastliðinn laugardag hljóp ég Laugaveginn í 5. sinn. Markmið dagsins var að komast þessa 53 km á skemmri tíma en 6 klst. en út frá árangri í keppnishlaupum fyrr um sumarið hafði ég reiknað út með hávísindalegum aðferðum að líklegur lokatími væri 6:01:11 klst. Framan af benti allt til að þessi markmið næðust – og vel það, en þegar á leið urðu sporin þyngri og þá varð smám saman ljóst að ég yrði að sætta mig við ögn lakari tíma. Endanleg niðurstaða varð 6:05:48 klst. og ég er kampakátur með þann árangur, sérstaklega eftir að hafa misst allt síðasta ár úr vegna langvinnra meiðsla. Fimm mínútur til eða frá er nánast ekki neitt þegar Laugavegurinn á í hlut. Þar getur allt gerst.

Undirbúningurinn
Undirbúningurinn fyrir Laugavegshlaupið hófst í raun í lok október á síðasta ári þegar ég gat loksins byrjað að skokka stuttar vegalengdir eftir 9 mánaða hlé. Fyrst var þetta allt mjög stutt og hægt, en smám saman lengdust æfingarnar og hraðinn þokaðist upp. Í janúar voru lengstu vikurnar komnar í 40 km, í febrúar var lengsta vikan hátt í 60 km og í mars fóru tvær vikur yfir 70 km. Apríl og maí urðu einhvern veginn ögn hógværari, án þess þó að fyrir því væri einhver sérstök ástæða. Júní varð hins vegar, nánast óvart, langlengsti hlaupamánuðurinn minn frá upphafi en þá lagði ég samtals 433 km að baki og fór tvisvar vel yfir 100 km á viku. Fyrra „mánaðarmetið“ var 324 km frá því í mars 2013 þegar ég var að æfa fyrir Parísarmaraþonið. Þá var ég reyndar í miklu betra formi en núna, enda segir kílómetrafjöldinn ekki allt um stöðu mála. Kílómetrafjöldinn í júní segir þó alla vega að ég var farinn að þola hnjaskið býsna vel. Í júní hljóp ég t.d. Skarðsheiðarveginn fram og til baka tvisvar sinnum – u.þ.b. 40 km í hvort skipti með 1.000-1.200 m hækkun, einn tvöfaldan Háfslækjarhring sem var líka tæpir 40 km, Þrístrending upp á rúma 40 km og Hamingjuhlaupið á Ströndum upp á rúma 50 km. Ég var ágætlega þreyttur eftir öll þessi hlaup en ekkert þeirra hafði nein teljandi eftirköst. Auk þess lagði ég stundum leið mína á Hafnarfjallið og náði einu sinni tvöfaldri ferð. Hefði líklega mátt gera meira af því, eftir á að hyggja.

Á Hafnarfjallinu 27. apríl 2019.

Löngu hlaupin í júní voru öll hæg og almennt var lítið um hraða- og styrktaræfingar á undirbúningstímabilinu. Þar hefði mátt gera betur, ekki bara til að komast í betra stand fyrir Laugaveginn heldur einnig og ekki síður til að minnka líkur á meiðslum. Einu eiginlegu hraðaæfingarnar voru í raun nokkur keppnishlaup sem ég tók þátt í á tímabilinu apríl-júní. Þau gengu öll nokkurn veginn í samræmi við væntingar, nema hvað ég þurfti að hætta í Mývatnsmaraþoninu seint í maí vegna eymsla í hægri ökkla og sköflungi.

Fyrir mér hafa keppnishlaupin a.m.k. fjórþættan tilgang. Í fyrsta lagi eru þessi hlaup bestu hraðaæfingar sem völ er á. Í öðru lagi er þau mælikvarði á getuna. Í þriðja lagi gefa þau mér tækifæri til að hitta góða hlaupavini sem lýsa upp tilveruna. Og í fjórða lagi gefa þau mér aukið sjálfstraust til að takast á við næstu verkefni. Í sumum þessara hlaupa verða einhvers konar kaflaskil, rétt eins og dyr opnist inn í nýja sali með nýjum tækifærum.

Fyrir Laugaveginn var ég búinn með 8 keppnishlaup frá því að ég komst aftur af stað á liðnum vetri. Í þremur þeirra fannst mér eins og nýjar dyr opnuðust. Fyrsta hlaupið var 20 mílna utanvegahlaup í Kielder í Bretlandi í byrjun apríl. Þá fann ég að ég gat þetta alveg, þó að skrokkurinn væri greinilega ekki kominn í það stand sem ég vil hafa hann í. Seinna í sama mánuði hljóp ég 5 km í Víðavangshlaupi ÍR alveg vandræðalaust á sæmilegum tíma. Og í byrjun maí fannst mér ég finna „fjölina mína“ í fyrsta sinn eftir meiðslin. Þá hljóp ég Heimaeyjarhringinn í Vestmannaeyjum og þar small einhvern veginn allt saman, bæði hið innra og hið ytra, eins og ég skrifaði einmitt um í pistli á hlaup.is.

Á Vestmannaeyjahringnum í vor – á leið upp Stórhöfða. (Ljósm. Hlaup.is).

Í stuttu máli gekk undirbúningurinn fyrir Laugavegshlaupið vel og áfallalaust. Framan af undirbúningstímabilinu fannst mér ólíklegt að ég gæti hlaupið Laugaveginn undir 6:30 klst., en svo lækkaði sú tala jafnt og þétt – fyrst niður fyrir 6:20, svo í 6:15 og loks í 6:01:11 eins og ég nefndi í inngangi þessa pistils. Sú tala var byggð á tölulegum samanburði við sumarið 2017 þegar ég hljóp Laugaveginn á 5:55:56 klst. Kannski er samt ofmælt í innganginum að þeir útreikningar hafi verið „hávísindalegir“.

Ferðalagið með Flandra
Strax á síðasta hausti varð ljóst að stór hópur hlaupafélaga minna í Hlaupahópnum Flandra í Borgarnesi stefndi á Laugaveginn sumarið 2019 – og skömmu eftir að opnað var fyrir skráningu í hlaupið í janúar voru 17 nöfn komin á blað. Þetta gerði undirbúninginn mun skemmtilegri en ella, því að þarna var allt í einu orðinn til hópur sem allur stefndi að sama marki þó að væntingar um lokatíma væru eðlilega misjafnar. Af þessum 17 höfðu aðeins sex hlaupið Laugaveginn áður og það jók eftirvæntinguna í hópnum enn frekar. Það er eitthvað alveg sérstakt við að takast á við þessa áskorun í fyrsta skipti og bara það eitt að fylgjast með þessu ferli bætir gleði við lífið hjá manni eins og mér sem er hættur að vera byrjandi.

Því miður þurfti einn af sautján að hætta við þátttöku í Laugaveginum vegna meiðsla, en inn í hópinn komu aðrir þrír sem höfðu einhver tengsl við Flandra. Þessir 19 hlauparar lögu af stað saman á tveimur fjallabílum úr Borgarnesi kl 3:30 að morgni hlaupadagsins og héldu hópinn til kvölds. Og öll skiluðu þau sér í mark! Þetta ferðalag á eftir að lifa lengi í minni margra.

Morgunn í Landmannalaugum
Ég og allir hinir í Flandrahópnum vorum komin í Landmannalaugar um það bil einum og hálfum tíma fyrir hlaup. Einn af kostum þess fyrir svona hóp að vera á eigin vegum er að geta stjórnað tímanum sínum og verið komin á undan fjöldanum á staðinn. Þannig gefst góður tími fyrir síðustu skrefin í undirbúningi hlaupsins, þar með taldar klósettferðir og ákvarðanir um hlaupaföt og annan búnað. Dæmigerð umræðuefni á svona stundum er hvort maður eigi að vera í stuttbuxum eða ekki, í stuttermabol eða ekki og taka með sér regnföt eða ekki. Þennan morgun var hægur vindur og milt veður og ekki miklar líkur á úrkomu yfir daginn. Í mínum huga kallaði þetta á stuttbuxur og stuttermabol. Ég vil helst vera sem allra léttklæddastur á hlaupum og hafa sem minnstan farangur.

Allur Flandrahópurinn saman kominn í Landmannalaugum með Hauki bílstjóra. (Ljósm. Hulda Waage).

Síðustu skrefin í undirbúningi hlaups snúast ekki bara um klósettferðir og ákvarðanir um hlaupaföt, heldur einnig og ekki síður um að stilla hugann og njóta vitneskjunnar um að nú sé allt orðið eins tilbúið og það getur verið. Á svona stundum líður mér eins og fyrir prófin í Menntaskólanum í Hamrahlíð í gamla daga. Maður breytir ekki því sem maður getur ekki breytt. Og það er bara allt í lagi.

Áætlun dagsins
Ég skipti Laugaveginum alltaf í áfanga og geri áætlun um millitíma á helstu viðkomustöðum. Í þetta sinn miðaði ég auðvitað við vísindalega lokatímann 6:01:11 klst. og hafði eldri millitíma til hliðsjónar við útreikning á áfangaskiptingunni. Áætlun dagsins var í stuttu máli svona:

(Já, ég veit alveg að þetta er smátt. En myndin stækkar ef smellt er á hana).

Landmannalaugar-Hrafntinnusker
Laugavegshlaupararnir voru ræstir í fjórum ráshópum eftir því hvaða líklega lokatíma þeir höfðu gefið upp. Ég var að vanda í 1. ráshópi og þar voru líka sex aðrir úr hópnum mínum, þ.e.a.s. Almar, Birkir, Bjarni, Gunnar, Jósep og Kiddó. Fjóra þeirra sá ég ekki aftur fyrr en í endamarkinu, en við Bjarni fylgdumst hins vegar að frá upphafi og Almar var líka alltaf nálægur.

Á leið upp Brennisteinsöldu. (Ljósm. Hlaup.is).

Leiðin upp í Hrafntinnusker var óvenju snjólétt og líklega var ferðalagið ívið léttara fyrir bragðið. Mér leið reyndar ekki vel í fyrstu og nennti þessu eiginlega ekki, sem er sjaldgæf tilfinning í hlaupatilverunni minni. En það leið hjá og ég reyndi að fara mátulega hratt til að mér liði bærilega. Á svona leið hefur maður þó engin eiginleg viðmið fyrr en fyrsta áfangastaðnum er náð.

Þegar Hrafntinnusker nálgaðist sýndist mér tíminn lofa góðu og sú varð líka raunin. Þangað náði ég á 1:10:53 klst. sem var bara 13 sek. frá mínum besta tíma og rúmum 4 mín. betra en ég hafði áætlað. Reyndar var þetta líka miklu betri tími en 2015 þegar ég hljóp mitt besta Laugavegshlaup til þessa. Mér leið eins og 6 klst. markið ætti að vera viðráðanlegt, en vissi svo sem vel að of snemmt væri að draga stórar ályktanir.

Við Bjarni mættir í Hrafntinnusker fyrr en vænta mátti. (Ljósm. Sigurbjörg Hulda Guðjónsdóttir).

Hrafntinnusker-Álftavatn
Mér leið ekki alls kostar vel í fótunum þegar ég lagði af stað frá Hrafntinnuskeri og líðanin var kaflaskipt á ferðalaginu fram á brún Kaldaklofsfjalla. Ferðin niður Jökultungur gekk þokkalega, enda tel ég mig vera býsna sterkan á undanhaldinu. Samt var eins og ökklar og sköflungar væru örlítið feimnir við höggin og ég hlakkaði til að komast niður á jafnsléttu. Við Álftavatn sýndi klukkan 2:20:05 klst. sem var næstum 6 mín. betra en ég hafði áætlað og ekki nema 55 sek. frá mínum besta tíma. Þetta gekk sem sagt virkilega vel þegar á heildina var litið, Bjarni og Almar voru enn á svipuðu róli og ég og veðrið var nógu gott til að ég vissi að stuttbuxurnar og stuttermabolurinn voru góð hugmynd.

Álftavatn-Bláfjallakvísl
Þessi áfangi er ekki langur og þarna breyttist svo sem ekki neitt. Bjarni og Almar fylgdu mér fast eftir, sem mér fannst reyndar mjög þægilegt. En fæturnir voru áfram þreyttir. Tíminn við Bláfjallakvísl var 2:54:49 klst. og ég var enn með rúmlega 5 mín. forskot á áætlunina. Framundan voru sandarnir sem ég hafði einna helst kviðið fyrir að fást við, minnugur erfiðs barnings í mótvindi þar fyrir tveimur árum.

Bláfjallakvísl-Emstrur
Mér leið bara nokkuð vel á söndunum og fannst að ég hlyti að komast þá á skemmri tíma en síðast. Að vísu var vindurinn í fangið rétt eins og þá, en mér fannst það einhvern veginn ekki til trafala. Hitinn var farinn að hækka og yfirleitt kann ég því vel. En meiri hita fylgir meiri sviti og um leið meiri þörf fyrir vatn og steinefni. Ég þóttist svo sem vera með nóg af vatni meðferðis en hafði hins vegar ákveðið að steinefnatöflur væru óþarfar. Kannski var það rétt, kannski ekki. Þarna var ég aðeins byrjaður að finna fyrir krömpum neðarlega í kálfunum en krampar geta átt sér ýmsar orsakir.

Sunnarlega á söndum tók ég eftir að Bjarni var farinn að dragast aftur úr og Almar hafði ég ekki séð síðan við Bláfjallakvísl. Mér fannst þetta miður, en í svona hlaupum er einmanaleikinn samt bara hluti af áskoruninni.

Vegalengdin frá Bláfjallakvísl að Emstrum er u.þ.b. 10,7 km og að fenginni reynslu vil ég geta hlaupið þennan hluta Laugavegarins á 1 klst. eða þar um bil. Það hefði þýtt að ég næði í Emstrur á 3:55 klst. en ég var ákveðinn í að allt undir 4:00 klst. skyldi flokkast sem sigur. Á síðustu kílómetrunum fannst mér reyndar að ég væri orðinn óþarflega viðkvæmur neðst í fótleggjunum og ég gat ekki notið þess eins og stundum áður að spretta úr spori niður síðustu brekkurnar. Tíminn í Emstrum var 4:01:40 klst., þ.e. nánast sami tími og 2017. Þarna var ég enn 6 mín. á undan áætlun þrátt fyrir að spottinn frá Bláfjallakvísl hefði tekið vel yfir klukkutíma. Enn voru sem sagt góðar líkur á að ég næði að ljúka hlaupinu undir 6 klst. og jafnvel á ívið betri tíma en síðast.

Emstrur-Þröngá
Strax eftir að ég yfirgaf skálann í Emstrum og allt það góða fólk sem tók á móti mér þar, fann ég að síðasti áfanginn yrði erfiður. Fæturnir voru orðnir allt of stirðir og mér leið eins og leggirnir væru brothættir. Mér sóttist ferðin seint í hrjóstrinu og vissi að mínúturnar yrðu fljótar að étast upp. Hlauparar sem höfðu verið á eftir mér lengi náðu mér einn af öðrum. Almar var þar á meðal og ég sá Bjarna nálgast þegar ég leit um öxl. Það voru góðar fréttir en um leið vísbending um að ég væri farinn að gefa eftir.

Eftir u.þ.b. 44 km náði Elísabet Margeirsdóttir mér, heilsaði glaðlega og hvarf svo á braut. Ég gat ekki annað en undrast að einhver gæti verið svona fersk seint í hlaupinu og á þessum tímapunkti vissi ég samt ekki að hún hafði hitað upp með því að hlaupa Laugaveginn í hina áttina um nóttina og var þar af leiðandi búin með einhverja 90 km frá miðnætti. Svona samanburður kann að vera ögn niðurdrepandi en fyrir mér var hann hvatning og áminning um að næstum allt væri mögulegt. En ég var samt orðinn mjög þreyttur og í þokkabót var vatnið mitt allt í einu búið, enn um 4 km í drykkjarstöðina við Ljósá og lítið um álitleg vatnsföll. Hitastigið var þar að auki líklega komið upp fyrir hagkvæmnismörk, án þess að ég viti neinar tölur í því sambandi. En áhyggjur af ofþornun hjálpa manni ekki neitt. Trúin á eigin getu gerir það hins vegar. Nú var bara um að gera að líta nógu sjaldan á úrið til að sjá ekki hvað kílómetrateljarinn var farinn að ganga hægt – og vona að drykkjarstöðin við Ljósá birtist sem fyrst.

Drykkjarstöðin við Ljósá lét bíða eftir sér, en við ána eru búnir rúmir 48 km að hlaupinu. Þarna var ég kominn á söguslóðir, því að þarna datt ég á andlitið í hlaupinu 2017 og braut á mér öxlina í leiðinni. Ég gat alla vega glaðst yfir því að það endurtók sig ekki. Og svo gladdist ég líka yfir því að fá vatn á brúsann minn, þó að ég vissi að það breytti svo sem ekki öllu úr því sem komið var. Hvorki eymslin í fótunum né krampatilfinningin myndu skolast út með vatni.

Við Almar lögðum saman af stað frá Ljósá áleiðis upp Kápuna og okkur kom saman um að markmið okkar beggja um að hlaupa Laugaveginn undir 6 klst. væri fyrir bí. Kápan var með erfiðasta móti en léttist um allan helming þegar ég hljóp fram hjá fjórum ungum stúlkum sem kölluðu til mín þakkir fyrir minn hlut í sjónvarpsþáttunum „Hvað höfum við gert?“. Hvatningarorð hafa ótrúlega mikið að segja. Í þessu hlaupi voru þau mörg, að ógleymdum faðmlögum góðra vina á drykkjarstöðvunum. Hlýjan er á við mörg orkugel.

Það var gott að koma niður að Þröngá og vita að nú gætu ekki verið meira en 20 mín. eftir að hlaupinu. Klukkan sýndi 5:46:46 klst. sem þýddi að ég var orðinn næstum 3 mín. á eftir áætlun og myndi í besta falli klára hlaupið á 6:05 klst. eða þar um bil. En ég ákvað að vera ánægður með það. Það er alltaf afrek að hlaupa Laugaveginn, hvort sem það tekur nokkrum mínútum lengri eða skemmri tíma.

Þröngá-Húsadalur
Um þetta leyti voru fæturnir nánast alveg búnir að afþakka frekari hlaup en samt fannst mér skárra að láta þá líkja eftir hlaupahreyfingu en að skipta yfir á göngu. Enn héldu hlauparar áfram að streyma fram úr mér og meðal þeirra sem birtust var Sonja Sif og henni fylgja alltaf góðir straumar. Hápunkturinn dagsins var svo þegar ég kom auga á dætur mína uppi á einni hæðinni, en þær höfðu gert sér ferð í Þórsmörk til að taka á móti mér og upplifa hluta af stemmingu dagsins. Síðustu metrarnir voru léttir og ég kom í mark á 6:05:48 klst., verulega þreyttur en ágætlega sáttur þó að markmið dagsins hefðu ekki náðst. Á marksvæðinu komst ég reyndar að því að það sama gilti um flesta sem ég þekkti í þessu hlaupi. Kannski var veðrið óþarflega hlýtt og kannski var mótvindurinn drýgri en mér fannst sjálfum á söndunum.

Kominn í mark, þreyttur og glaður. (Ljósm. Hlaup.is).

Lærdómurinn
Hér ætlaði ég upphaflega að nota fyrirsögnina „Hvað fór úrskeiðis?“ en svo áttaði ég mig á því að það væri vanþakklæti. Vissulega gekk þetta ekki alveg eins og ég ætlaði en frávikið var innan skekkjumarka. Hins vegar ætti ég sem best að geta lært eitthvað af þessu ferðalagi, rétt eins og af öðrum ferðalögum.

Eftir á að hyggja held ég að þrennt hefði mátt betur fara, öðru fremur.

  1. Ég borðaði lélegan hádegismat daginn fyrir hlaup. Lét eril dagsins hafa of mikinn forgang og gleymdi að hafa þetta grundvallaratriði í lagi. Matarlystin í kvöldmatartímanum var líka í minna lagi, líklega vegna álags sem hafði einkennt dagana á undan, allsendis ótengt hlaupum. Sama gilti um síðustu klukkutímana fyrir hlaup. Ég tók með mér nesti til að borða í bílnum en gerði því ekki sérlega góð skil.
  2. Líklega drakk ég ekki nógu mikið á leiðinni. Í hlaupinu var ég með nýtt hlaupavesti/bakpoka með mjúkum drykkjarflöskum „skvísum“ sem hafa þann galla að maður fylgist ekki vel með hversu mikið er búið að drekka og hversu mikið er eftir. Ég miðaði þó lauslega við u.þ.b. 300 ml. af vatni fyrir hverja 10 km, af því að sú viðmiðun hefur dugað mér vel í maraþonhlaupum. En í utanvegahlaupum tekur hver km lengri tíma en í götuhlaupum og þess vegna duga ekki sömu reiknireglur. Þetta átti ég svo sem að vita. Auk þess var óvenju heitt í veðri og þó að ég væri sem betur fer léttklæddur eykst vökvaþörfin með hækkandi hitastigi.
  3. Kannski hefði ég átt að taka steinefnatöflur. Eins og ég hef áður sagt geta krampar átt sér ýmsar skýringar og steinefnaskortur er ein þeirra. Steinefnaþörfin eykst með auknum svita. Reyndar held ég að kramparnir mínir hafi frekar verið eftirköst eftir meiðslavandræði síðasta árs en um það get ég ekkert fullyrt.

Kannski vóg þó fjórða atriðið þyngst: Ég hefði líklega átt að taka fleiri styrktaræfingar og hraðaæfingar síðustu mánuði til að byggja upp meiri styrk frá mjóbaki og niðurúr. Æfingatímabilið einkenndist mjög af löngum utanvegahlaupum á litlu álagi. Svolítið meiri ákefð á svolítið harðara undirlagi hefði líklega verið til bóta. En það er reyndar hægara sagt en gert að endurnýja styrk í vanræktum vöðvum, sérstaklega þegar maður er bæði hættur að vera kornungur og miðaldra.

Með sigurlaunin í flokki 60-69 ára með Jóni Grímssyni (t.v., 3. sæti) og Halldóri Brynjarssyni (t.h., 2. sæti). (Ljósm. Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir).

Meginniðurstaða
Ég náði ekki markmiðum mínum á Laugaveginum þetta árið, en engu að síður væri óskaplegt vanþakklæti að vera ekki ánægður með árangurinn. Mér verður reyndar orða vant þegar ég hugsa um hversu heppinn ég er að hafa náð að vinna mig út úr meiðslum síðasta árs og komast aftur af stað í hlaupin. Það var engan veginn sjálfsagt. Hlaupin skipta mig meira máli en flest annað og í hlaupaheiminum búa flestir af mínum bestu vinum. Þessi tengsl eru aldrei nánari en þegar tekist er á við krefjandi verkefni í sameiningu. Laugavegurinn er ofarlega á listanum yfir svoleiðis verkefni.

Með besta stuðningsliðinu að hlaupi loknu. (Ljósm. Gunnar Viðar Gunnarsson).

PS: Frásagnir mínar af fyrri Laugavegshlaupum má finna hér að neðan:

Filed under: Hlaup | Tagged: | 3 Comments »

Ævintýri í Kielder

Posted on 22.4.2019 by stefangisla

Í byrjun apríl skruppum við fjögur saman til Kielder í Englandi til að taka þátt í utanvegahlaupi, 32-100 km eftir þörfum og þorsta hvers og eins. Tilefnið var fimmtugsafmæli eins úr hópnum, Gunnars Viðars Gunnarssonar í Borgarnesi. Þegar maður verður fimmtugur og er búinn að hlaupa maraþon 9 sinnum, Laugaveginn tvisvar og 90 km keppnishlaup einu sinni, þá þarf maður að finna hærri kílómetratölu til að glíma við. Þess vegna ákvað Gunnar að gefa sér 100 km hlaup í fimmtugsafmælisgjöf.

Forsaga málsins
Gunnar Viðar byrjaði að hlaupa árið 2012 og síðan hefur þróunin verið hröð. Fyrsta maraþonið var hlaupið vorið 2013 og Laugavegurinn 2015. Árið 2018 var svo ráðist í það stórvirki að hlaupa 90 km keppnishlaup í Svíþjóð, nánar tiltekið Ultravasan-90 þar sem hlaupið er í spor skíðagöngumanna sem hafa gengið þessa sömu 90 km leið í Vasagöngunni á hverju ári í rúm 90 ár í minningu frægrar ferðar Gustavs Vasa Svíakonungs milli Mora og Sälen árið 1520. Hlaupið í fyrra tengdist hálfrar aldar afmæli góðs hlaupafélaga okkar Gunnars, Birkis Þórs Stefánssonar bónda í Tröllatungu á Ströndum. Upphaflega hafði ég ætlað að fylgja Birki og Gunnari í þetta hlaup, en meiðsli komu í veg fyrir það, Kristinn Óskar Sigmundsson í Borgarnesi hljóp í skarðið og ég réði mig sem fararstjóra í staðinn.

Birkir, Gunnar og Kristinn skiluðu sér allir heilir mark í Ultravasan-90 eftir 10-12 tíma hnjask og undirbúningur fyrir fyrsta 100 km hlaupið hófst strax á marklínunni í Mora undir skiltinu „Í feðranna spor fyrir framtíðarsigra“.

Í framhaldi af bollaleggingunum á marklínunni í Mora hófst leit að hentugu 100 km hlaupi vorið 2019, sem næst fimmtugsafmæli Gunnars. Hlaupið átti helst ekki að fela í sér mikið fjallabrölt, helst ekki að vera óþarflega langt og helst að vera í viðráðanlegri fjarlægð til að halda ferðakostnaði og ferðatíma innan þolmarka. Fljótlega bárust böndin að Bretlandi og í vetrarbyrjun 2018 lá ákvörðun fyrir: Stefnan var sett á ofurhlaupið Kielder Ultra, nyrst í Norðymbralandi á Englandi, rétt sunnan við landamærin við Skotland. Þar var boðið upp á 100 km hlaup á frekar viðráðanlegu undirlagi, með hæfilegri blöndu af flötum skógarstígum og lágum fellum.

Ferðafélagarnir
Þar sem Gunnar Viðar hafði farið með Birki til Svíþjóðar í fyrra til að hjálpa honum að opna fimmtugsafmælisgjöfina, lá beint við að Birkir færi með Gunnari til Bretlands til að gjalda líku líkt. Ef allt hefði verið með felldu hefði ég náttúrulega hlaupið með þeim, en þrálát meiðsli komu í veg fyrir að ég gæti undirbúið mig nægjanlega. Ég varð því að hafa sama hátt á og í Ultravasan-90 í fyrra, þ.e. að ráða sjálfan mig sem fararstjóra. Ekki vill maður missa af svona afmælisveislum!

Strax eftir að Kielderferðin var ákveðin bættist fjórði ferðafélaginn í hópinn, Úlfhildur Ída Helgadóttir, sauðfjárbóndi með meiru á Ytra-Álandi í Þistilfirði. Áður en þetta ævintýri hófst þekkti hún engan okkar og við ekki hana. Úr þessu varð samt einstaklega samhentur fjögurra manna hópur, þar sem engan vantaði og engum var ofaukið. Úlfhildur á ekki langa hlaupasögu að baki og Laugavegurinn 2018 var eina keppnishlaupið hennar fram að hlaupinu í Kielder, þar sem hún skráði sig í 50 km hlaup.

Auk 100 km hlaups og 50 km hlaups var nú í fyrsta sinn boðið upp á styttra hlaup í Kielder, þ.e.a.s. 20 mílur, eða 32 km. Í samanburði við hinar vegalengdirnar hljómaði það sem einhvers konar Latabæjarhlaup fyrir aðstandendur ofurhlaupara, og þar sem mér hafði gengið þokkalega að æfa mig út úr meiðslum sá ég mér leik á borði að bæta virkri þátttöku við fararstjórahlutverkið. Skráði mig því í 32 kílómetrana, en sagði fáum frá því. Þegar maður er rétt að skríða upp úr langvarandi meiðslum er ekkert sjálfsagt að leiðin liggi beint upp á við. Og þá er best að fleipra sem minnst um glæst áform.

Undirbúningur fyrir 32 km
Eftir að ég gat byrjað að hlaupa stuttar vegalengdir í lok október 2018 gengu æfingar áfallalaust, og þó að mikið skorti enn upp á styrk og hraða var ég farinn að geta hlaupið 20 km vandræðalítið um mánaðarmótin janúar/febrúar. Þegar komið var fram í mars voru vikurnar farnar að teygjast upp í 50 km og jafnvel 70 km. Lengsta laugardagshlaupið fyrir ferðina til Kielder var 27 km, þannig að ég vissi vel að 32 km myndu ekkert vefjast fyrir mér. En þar sem getan var enn af skornum skammti miðað við það sem var fyrir meiðsli, ákvað ég að líta á hlaupið í Kielder frekar sem langa æfingu en keppni. Markmiðið var bara að ljúka hlaupinu og njóta þess eftir bestu getu. Aðaltilgangur ferðarinnar var eftir sem áður að vera Gunnari, Birki og Úlfhildi innan handar.

Ferðin til Kielder
Ferðin mín til Kielder hófst í Borgarnesi fyrri part aðfaranætur fimmtudagsins 4. apríl, þ.e.a.s. tveimur sólarhringum fyrir hlaup. Þegar ég skipulegg hlaupaferðir til útlanda fylgi ég einfaldri formúlu, sem byggir bæði á góðri reynslu og slæmri. Meginreglan er sú að fljúga út í síðasta lagi tveimur dögum fyrir hlaup og heim aftur í fyrsta lagi tveimur dögum eftir hlaup. Ef hlaupið er á laugardegi, eins og í þessu tilviki, hentar vel að fara út á fimmtudegi og heim á mánudegi. Aðalaukareglan í ferðaskipulaginu er að varast næturflug – og svo þykja bein flug mun æskilegri en tengiflug. Svo er líka voða gott að hægt sé að leggja vegalengdina frá flugvelli að gististað að baki á 2 klst. eða svo, en auðvitað er ekki á allt kosið í þeim efnum.

Ferðin frá Borgarnesi til Keflavíkur gekk algjörlega áfallalaust, auk þess sem þessi hluti ferðalagsins var rafknúinn og kolefnishlutlaus. Að vísu orsakaði rautt blikkandi ljós við norðurenda Hvalfjarðargangnanna dálitlar hjartsláttartruflanir, en þar var sem betur fer bara verið að hægja á umferð til að tryggja öryggi sópara inni í göngunum. Frá Keflavík var svo flogið með Icelandair til Glasgow, stutt flug og þægilegt.

Birkir, Úlfhildur og Gunnar lent á flugvellinum í Glasgow.

Á öfugum kanti
Áður en við lögðum af stað í þessa ferð hafði Gunnar lýst því yfir að hann kviði ekkert fyrir því að hlaupa þessa 100 km. Verra væri að þurfa að keyra 200 km – á öfugum vegarhelmingi. Svoleiðis keyrir fólk nefnilega í Bretlandi. Til að gera langa sögu stutta gekk þessi vinstrikantskeyrsla stóráfallalaust, þó að í eitt eða tvö skipti hafi hurð skollið nærri hælum – eða vinstri hlið nærri vörubíl. Hins vegar fær konan í leiðsögutækinu í bílaleigubílnum ekki háa einkunn fyrir leiðsögnina. Ef einhver Grjótháls væri á Englandi hefðum við örugglega keyrt yfir hann – og ef þar væri einhver Siglufjörður hefðum við komið þar við á Laugarvegi. Þess vegna varð tveggja tíma keyrsla á öfugum kanti að fjögurra tíma keyrslu á svo mjóum sveitavegum að þar þurfti að nota báða kanta jöfnum höndum og samtímis.

Á leið út í öfugsnúna umferð í Skotlandi. (Ljósm. Úlfhildur).

Á áfangastað
Það hafði vafist töluvert fyrir mér að finna hentugan gististað sæmilega nálægt Kielder þar sem hlaupið átti að hefjast og enda. En fyrir einhverja einstaka lukku hafði ég komist á snoðir um orlofshúsahverfi á vegum samtakanna Calvert Trust, sem er eins konar bresk útgáfa af Sjálfsbjörg eftir því sem ég kemst næst. Þessi samtök reka sem sagt orlofsbúðir fyrir fatlaða á nokkrum stöðum í Bretlandi, þ.á.m. rétt við Kielder uppistöðulónið, svo sem 10 km sunnan við Kielder. Þarna höfðum við tryggt okkur hús til að sofa í þessar fjórar nætur sem við áttum saman í Bretlandi – og þangað vorum við komin síðdegis á fimmtudeginum eftir ítarlega úttekt á sveitavegum syðst í Skotlandi.

Ég veit ekki hvort við fjórmenningarnir teljumst „venjulegir Íslendingar“, en það fyrsta sem við gerðum þegar við vorum komin inn í þetta annars stórgóða hús við Kieldervatnið var það sama og „venjulegir Íslendingar“ myndu líklega gera, þ.e.a.s. að athuga hvort þar væri þráðlaust netsamband. Svo reyndist ekki vera. Næsta mál var þá að tengjast netinu í gegnum farsímana, en þá kom í ljós að í húsinu var heldur ekkert farsímasamband, hvorki 4G, 3G, E, H, N, eða hvað þetta nú heitir allt saman. Það eina sem símarnir sýndu var hringur með skástriki yfir. Eftir að hafa gert þessa uppgötvun rölti ég út í miðstöðina sem þjónustar orlofshverfið og spurði frétta af símasambandinu. Þar var mér sagt að þarna væri ekkert svoleiðis, enda væri ég kominn svolítið langt út á land. Mig rámaði reyndar í að hafa sjálfur búið úti á landi lengst af og jafnvel verið í góðu símasambandi í snöggtum afskekktari byggðum en þessari. Hafði þó að sjálfsögðu ekki orð á því.

Í þjónustumiðstöðinni var þráðlaust netsamband og fræðilega séð hægt að komast á netið í gegnum það. Hraðinn á nettengingunni var hins vegar svipaður og í þá gömlu góðu daga þegar mótöldin voru upp á sitt besta. Þarna vantaði bara hljóðið sem fylgdi þeim.

Það þarf ekki að vera slæmt að vera án símasambands og netsambands. Helsti gallinn er sá að geta ekki látið fjölskyldur og vini vita af gangi mála. Sambandsleysi hóps við umheiminn er hins vegar til þess fallið að efla sambandið innan hópsins. Við þurftum sem sagt að tala saman í staðinn fyrir að „hanga á netinu“. Ég held að ekkert okkar hafi skaðast af því.

Yfirlitskort af svæðinu. 50 km hlaupaleiðin lá í kringum allt vatnið og 100 km hlaupararnir fóru tvo hringi. (Teiknað með aðstoð Strava.com).

Eitthvað verður maður að éta
Eftir að hafa kortlagt helstu matvöruverslanir á svæðinu með aðstoð fólksins í þjónustumiðstöðinni fórum við til Bellingham að kaupa í matinn, u.þ.b. 20 km akstur í suðaustur frá húsinu okkar. Bellingham er stærsta borgin á stór-Kielder svæðinu, með á að giska 1.300 íbúa. Þar fundum við stórgóða kaupfélagsbúð og við hliðina á henni byggingarvöruverslun, þar sem hnífapörum, keðjusögum og axlaböndum var stillt upp hlið við hlið. Allt minnti þetta á tíma sem eru að mestu liðnir heima á Íslandi, en þarna voru gestrisni og þjónustulund á heimavelli, auk þess sem þarna fékkst allt sem þurfti. Og svo var líka sæmilegt farsímasamband fyrir utan búðina. Sumu þarf ekki að breyta.

Fyrir utan kaupfélagið í Bellingham.

Eftir velheppnuð sameiginleg matarinnkaup í Bellingham var snæddur kvöldverður á veitingastað rétt utan við Falstone, stutt suðaustur af Kielder-stíflunni sem hlaupaleiðin liggur einmitt yfir.

Daginn fyrir hlaup
Föstudagurinn 5. apríl var dagurinn fyrir hlaup. Svoleiðis dagar eru öðruvísi en allir aðrir dagar, því að þá er hugurinn orðinn fullur af hlaupi og lítið pláss þar fyrir annað. Á svona dögum gæti öðru fólki fundist hlauparar frekar leiðinlegir, en það kemur ekki að sök þegar ekkert annað fólk er til staðar.

Dagurinn fyrir hlaup var m.a. nýttur í langa gönguferð í svölu vorveðri í skóginum. Í þeirri ferð vaknaði sú spurning hvers vegna ár og lækir væru dökk á litinn, en við því fékkst ekkert svar. Á Íslandi er rennandi vatn yfirleitt gagnsætt, nema jökulvatn. Sú skýring dugði ekki þarna.

Gönguferð í skóginum daginn fyrir hlaup.

Af öðrum helstu verkefnum dagsins má nefna útreikninga á akstursvegalengdum – og brautarskoðun, að því marki sem hægt var að framkvæma hana á bíl. Í þeirri ferð keyrðum við m.a. yfir Kielder-stífluna og komumst að því að á bílastæðinu hinum megin við hana er ágætis símasamband og mikið af kanínum. Fyrsta drykkjarstöðin í hlaupinu átti einmitt að vera þarna, u.þ.b. 14 km og 64 km frá rásmarkinu, eftir því hvort hlaupinn væri einn hringur (50 km) eða tveir hringir (100 km) í kringum lónið. Drykkjarstöð nr. 2 var við Lewis Burn, 36 og 86 km frá rásmarkinu og drykkjarstöð nr. 3 við rásmarkið. Þar með var það upptalið. Ekki var hægt að keyra að drykkjarstöðinni við Lewis Burn, sem gerði stuðning við hlauparana ögn flóknari en ella.

Expóið
Seinni part föstudagsins fórum við í Kielder kastalann að sækja hlaupagögnin okkar. Kastalinn reyndist vera gamalt tveggja hæða steinhús og þar á efri hæðinni voru númerin afhent. Framleiðendur íþróttavarnings nota jafnan tækifæri sem þessi til að sýna vörurnar sínar og selja þær með góðum afslætti. Það er það sem hlauparar tala um sem „Expóið“. Kielder var engin undantekning frá þessu, en eðlilega var allt smærra í sniðum en í München og Róm, þar sem ég hafði ráfað um risastórar vöruskemmur á svona degi nokkrum árum fyrr. Í Kielder var expóið bara eitt borð með vörum frá einum framleiðanda. En það var líka alveg nóg.

Fyrir utan Kielder kastalann. (Ljósm. Birkir).

Expóið í Kielder eins og það lagði sig. Búið að sækja gögnin.

Kielder Village Shop
Kielder er lítið þorp. Þar búa líklega um 200 manns sem hafa líklega m.a. atvinnu af því að þjónusta náttúruverndarsvæðið sem afmarkast af Kielder-uppistöðulóninu og skóginum í kringum það. Þarna er a.m.k. einn lítill gististaður, sveitakrá, kaffihúsið í kastalanum, bókasafn og búð, auk bensínstöðvar í útjaðri þorpsins. Og að öðrum viðkomustöðum ólöstuðum var búðin hugsanlega hápunktur ferðarinnar.

Búðin í Kielder fer ekkert fram hjá manni þegar ekið er inn í þorpið, því að þar er stórt skilti sem vísar á hana. Inni í þorpinu eru svo fleiri vegpóstar sem gegna sama hlutverki. Í búðinni fæst hins vegar næstum ekki neitt. Fljótleg vörutalning okkar leiddi í ljós þrjár appelsínur, fimm brauð, rúmlega 20 DVD-diska og nokkrar mjólkurflöskur í goskæli. Þarna áttaði ég mig á að verslun Kaupfélags Bitrufjarðar á Óspakseyri var stórmarkaður. Ég held reyndar að ég hafi vitað það fram á unglingsár, enda var þetta lengi vel eina búðin sem ég hafði komið í. Seinna gleymdi ég því og fór að halda að þetta hefði bara verið örlítil sveitaverslun.

Kielder Village Store fer ekkert fram hjá manni þegar ekið er inn í þorpið.

Fyrir framan búðina í Kielder.

Inni í búðinni í Kielder.

Fyrir aftan búðina í Kielder.

Um kvöldið eldaði Gunnar hakk og spaghettí úr búðinni í Bellingham (ekki Kielder) og ég veit ekki annað en við höfum öll farið södd og sæl að sofa, sum kannski örlítið spennt fyrir morgundeginum.

Síðasta kvöldmáltíðin fyrir hlaup.

Að morgni hlaupadagsins 6. apríl
Við fjögur vorum mætt til Kielder um það leyti sem bjart var orðið, þ.e.a.s. um kl. 6 þennan laugardagsmorgun. Hitastigið var nálægt 0,5°C, sem sagt ekki sérlega hlýtt, en hægviðri og skýjað og því nánast fullkomið hlaupaveður. Birkir og Gunnar voru ræstir af stað í 100 km hlaupið kl. 6:30 ásamt u.þ.b. 40 öðrum hlaupurum, en við Úlfhildur gátum haft það náðugt öllu lengur. Byrjuðum á að keyra niður að Kielder-stíflunni til að fylgjast með köppunum á fyrstu drykkjarstöð (14 km). Ferðin þangað tók þá um 1:25 klst, þannig að þeir voru mættir á staðinn laust fyrir kl. 8, vel útlítandi og eldhressir. Við náðum svo að kíkja á þá aftur á tveimur stöðum á næstu 4 km, þar sem hlaupaleiðin lá nálægt bílveginum. Næstu klukkutímana urðu þeir hins vegar að spjara sig án hvatningar frá okkur.

Gunnar og Birkir í morgunsvalanum, tilbúnir í langþráð 100 km hlaup.

Gunnar á fyrstu kílómetrunum. (Ljósm. Grand Day Out Photography).

Gunnar kominn að Kielder stíflunni. Ekki nema 86 km eftir.

Við Little Whickhope. U.þ.b. 18 km að baki. Þarna fann Birkir grindverk sem hann þurfti aðeins að bregða sér gegnum. Svona hlaup eiga að vera skemmtileg.

Kl. 9:30 lagði Úlfhildur upp í 50 km hlaupið frá Kielder kastalanum ásamt um 150 öðrum og þar með lauk hlutverki mínu sem fararstjóra í bili. Næstu klukkutíma hafði ég engar spurnir af gengi þeirra þriggja, en hugsaði þess meira um sjálfan mig.

Úlfhildur tilbúin í 50 km hlaupið.

Úlfhildur (aftan við miðja mynd) á fyrstu metrunum. Langt og skemmtilegt hlaup framundan.

Hlaupið mitt
Tuttugu mílna hlaupið mitt (32 km) var ræst í Kielder kl. 10:00. Ég lagði af stað í þetta hlaup laus við alla pressu, enda var þetta aukaafurð ferðarinnar en ekki megintakmark. Ég hafði auk heldur hvorki undirbúið þetta hlaup sérstaklega né byggt upp neina spennu – og þarna átti ég auðvitað engan „gamlan tíma“ sem ég „þurfti“ að bæta, eins og gjarnan gerist í götuhlaupum á þekktum vegalengdum.

Í hlaupinu voru 78 þátttakendur, líklega allt Bretar nema ég. Mikil hógværð ríkti við rásmarkið og enginn virtist hafa áhuga á að byrja alveg frammi við línuna. Ég er vanur örlítið meiri ágengni og var því fyrstur af stað og hélt forystunni fyrstu 200 metrana eða svo. Eftir það tóku fljótari hlauparar við og ég bjó mér strax til það tómstundagaman að telja þá sem fóru fram úr mér og fylgjast þannig með í hvaða sæti ég væri. Var fljótlega kominn niður í 10. sæti og svo það tólfta. Fyrstu kílómetrarnir voru frekar erfiðir, upp hlykkjótta skógarstíga, en inn á milli voru bílfærir vegarkaflar. Þegar þarna var komið sögu var hitinn líklega kominn í 3-4°C og aðstæður til hlaupa allar hinar bestu.

Ég sjálfur á fyrstu kílómetrunum. (Ljósm. Grand Day Out Photography).

Eftir 7-8 km fannst mér kominn tími til að fækka fötum, sem tók svolitla stund því að bakpokinn þvældist fyrir. Í honum var skyldubúnaður samkvæmt reglum hlaupsins, þ.m.t. regnföt, álteppi og fullhlaðinn sími, sem er auðvitað öryggistæki í utanvegahlaupi, kannski samt ekki í þessu tiltekna hlaupi þar sem leiðin var nánast öll utan þjónustusvæðis farsímakerfa. En maður hefði þá alla vega getað skoðað myndir af fjölskyldunni á meðan beðið var eftir hjálp sem ekki var hægt að hringja í.

Ég missti nokkra hlaupara fram úr mér á meðan ég fækkaði fötum, en náði þeim fljótlega öllum aftur. Taldist þá til að ég væri í 11. sæti í hlaupinu. Var þó líklega nr. 10. Maður getur alltaf ruglast í tölfræðinni. Stuttu áður en ég kom að drykkjarstöðinni við Kielder stífluna fór ég að ná öftustu hlaupurunum í 50 km hlaupinu. Var sem sagt búinn að vinna upp hálftíma forskot þeirra. Taldi þessa hlaupara líka mér til dundurs og var kominn upp í 10 þegar ég skokkaði niður úr fellunum ofan við drykkjarstöðina.

Við drykkjarstöðina sýndi úrið mitt 13,52 km og 1:19:07 klst, sem þýddi að meðalhraðinn hafði verið um 5:51 mín/km. Ég var vel sáttur við það, enda leiðin seinfarin um krókótta skógarstíga, holt, móa og mýrar. Yfirlýst markmið mitt var að ljúka hlaupinu á innan við 3:30 klst, en annað markmið til eigin nota var að klára þetta á 3:12 klst og til þess þurfti ég að vera á 6:00 mín/km að meðaltali. Ég var sem sagt vel á undan áætlun þegar þarna var komið sögu.

Við drykkjarstöðina skildust leiðir 50 og 100 km hlaupara annars vegar og skemmtiskokkara hins vegar. Leið aðalhlauparanna lá eftir stíflunni og síðan eftir krókaleiðum meðfram lóninu að suðvestanverðu, en ég og mínir líkar beygðu til hægri og hlupu aftur til Kielder eftir greiðfærum göngu- og hjólastíg norðaustan við lónið, (sjá yfirlitskort).

Seinni hluti hlaupsins var einsleitari en fyrri hlutinn þar sem nú var hlaupið eftir fólksbílafærum stíg, sem er reyndar ætlaður göngu- og hjólafólki en ekki bílum. Leiðin var samt svolítið erfið, þar sem hver smábrekkan tók við af annarri. Alla vega hægðist á mér. Verð reyndar að viðurkenna að mér hálfleiddist. Bæði var að ég fann ekki ferskleikann sem hefur fylgt mér lengst af á hlaupaferlinum, og svo hitt að leiðin var tilbreytingarlaus og ég aleinn á ferð að frátöldu hjólafólki sem ég ýmist mætti eða sá á eftir. Stuttu eftir að ég hljóp fram hjá drykkjarstöðinni mætti ég reyndar konu sem hafði verið talsvert langt á undan mér fram að því – og eðlilega fór ég þá að efast um að ég væri á réttri leið. Vissulega voru allar merkingar einstaklega bleikar og greinilegar, en þegar þarna var komið sögu hafði ég ekki séð nein merki lengi. Þau voru líka óþörf þar sem stígurinn var eina mögulega leiðin. Efinn hvarf svo við næsta merki, alllöngu síðar. Seinna í hlaupinu fór þessi sama kona fram úr mér aftur. Hún hefur væntanlega átt aðkallandi erindi á drykkjarstöðina og því ákveðið að leggja lykkju á leið sína.

Eftir 30 km hlaup náði ég að bæta stöðu mína með því að fara fram úr einum þreyttum Breta efst í 1,7 km langri brekku, sem mér tókst að skokka upp þrátt fyrir 100 m hækkun. Eftir það lá leiðin niður krókótta stíga og þó að síðasti áfanginn reyndist drýgri en ég hafði búist við var stutt eftir í markið. Þangað kom ég sæmilega haldinn og úrið mitt sýndi 32,75 km, 3:17:28 klst. og 6:01 mín/km. Ég hafði sem sagt hægt heldur mikið á mér á seinni hlutanum, en það skipti svo sem engu máli. Þetta hafði allt gengið áfallalaust, fyrsta keppnishlaupinu í eitt og hálft ár var lokið og ég í 9. sæti af 78 keppendum. Það var náttúrulega bara fínt, þó að eflaust hafi allir aðalhlaupararnir tekið þátt í 50 eða 100 km hlaupi en ekki „bara“ 32 km.

Í markinu fékk ég lítinn útprentaðan miða með tímanum mínum í hlaupinu og þar koma líka fram að ég hefði verið fyrstur allra í mark í flokki 60-69 ára. Það kom mér reyndar svolítið á óvart, því að snemma í hlaupinu hljóp gráhærður öldungur fram úr mér og ég náði honum aldrei aftur. Eftir á að hyggja var hann kannski miklu yngri en ég. En mér fannst gaman að hafa unnið aldursflokkinn, þó að ég upplifði það svo sem ekki sem neinn stórsigur.

Beðið við Lewis Burn
Eftir að hafa mokað í mig hitaeiningum á marksvæðinu settist ég með nokkrum erfiðismunum inn í bíl og ók sem leið lá áleiðis að drykkjarstöðinni við ána Lewis Burn þar sem ég hafði sagst ætla að hvetja félagana. Samkvæmt tímaáætlun sem ég gerði fyrir hlaupið var von á Úlfhildi þangað í fyrsta lagi kl. 14:30, en við þessa stöð voru 36 km búnir af 50 km hlaupinu. Ferðalagið þangað tók mig drykklanga stund, því að almenningi var bannað að fara þangað keyrandi. Ég þurfti því að leggja bílnum á bílastæði niður við lónið og komast á tveimur jafnfljótum um 2,5 km leið upp með Lewis Burn. Hvorugur þessara tveggja jafnfljótu var fljótur í förum þennan spöl, enda krampar í þeim báðum. Það tók mig nánar tiltekið 23 mín. að skakklappast þennan spotta, sem var að vísu heldur á fótinn. Var kominn á áfangastað kl. 14:33 og þá var Úlfhildur löngu farin hjá að sögn starfsmanna á drykkjarstöðinni. Það voru að vissu leyti vonbrigði en þó fyrst og fremst gleðiefni, því að þetta þýddi að hún var komin langt á undan áætlun.

Drykkjarstöðin við Lewis Burn. Allt frekar smátt í sniðum, en aðbúnaður og viðmót til fyrirmyndar.

Ég átti von á Birki og Gunnari að Lewis Burn á milli kl. 16:04 og 17:48 skv. upphaflegu tímaáætluninni. Hafði fengið upplýsingar á marksvæðinu í Kielder um að þeir hefðu lagt upp þaðan í seinni hringinn kl. 12:17, sem þýddi að tíminn á fyrri hring hafði verið 5:47 klst, sem var mjög nálægt því sem við höfðum reiknað með. Ég beið því hinn rólegasti og hélt á mér hita með því að „ganga um gólf“ á svæðinu. Átti líka gott spjall við breskan jarðfræðing á mínum aldri sem var þarna að bíða eftir dóttur sinni sem líka var meðal þátttakenda í 100 km hlaupinu. Hann var fróður um Ísland og fannst Ófærð frábært sjónvarpsefni.

Birkir birtist við Lewis Burn kl. 17:08 og Gunnar nákvæmlega 48 mínútum síðar. Báðir voru hinir kátustu, þó að auðvitað væri þreytan farin að segja til sín eftir 86 km hlaup. Gunnar sló á létta strengi við starfsfólkið á drykkjarstöðinni sem þáði þó ekki boð hans um bita af sviðasultunni sem hann var með í nesti. Samt útskýrði hann skilmerkilega úr hverju þessi eðalfæða væri gerð. Stórskrýtnir þessir Bretar! Þess má reyndar geta að Birkir og Úlfhildur höfðu bæði tekið sams konar góðgæti með sér að heiman. Hlaupagel eru sennilega orðin úrelt.

Birkir búinn með 86 km og kominn til Lewis Burn, ágætlega hress.

Gunnar kominn niður úr skóginum við Lewis Burn, búinn með 86 km af hólum, hæðum, móum og mýrum.

Þegar þarna var komið sögu var Gunnar orðinn nokkuð laskaður á fæti og sagðist búast við að þurfa að ganga mikið af þessum 14 km sem eftir voru. En hann kveið því ekkert, enda nógur tími til stefnu.

Þegar Gunnar var lagður af stað frá Lewis Burn í síðasta áfangann skokkaði ég aftur niður að bílastæðinu. Sú ferð gekk ögn fljótar en fyrr um daginn, nánar tiltekið rúmar 14 mín. (Þetta var auðvitað allt skilmerkilega skráð).

Allir í mark
Þegar ég kom aftur til Kielder var Úlfhildur auðvitað löngu komin í mark og búin að bíða þar í hátt í þrjá tíma. Hún hafði klárað 50 km hlaupið á 6:29:12 klst. sem var um hálftíma betri tími en við höfðum reiknað með. Sem betur fer hafði hún sett Top Reiter gallann sinn í geymslu á marksvæðinu og í svoleiðis klæðnaði verður manni víst aldrei kalt.

Úlfhildur komin í mark, óþreytt eftir 50 km krefjandi hlaup. (Ljósm. Óþekktur hlaupari).

Rétt eftir að ég mætti á marksvæðið birtist Birkir þar á gríðarlegum endaspretti á 12:12:53 klst. sem var mjög í takti við upprunalega áætlun. Gunnar bættist svo í hópinn rétt um það leyti sem birtu tók að bregða. Tíminn hans var 13:50:10 klst, heilsan bærileg en matarlystin takmörkuð. Þar með voru þessir tveir kappar búnir að hlaupa sig inn í 100 kílómetra félagið, en fá félög setja eins erfið inntökuskilyrði.

Birkir og Úlfhildur á marksvæðinu í Kielder með árangurinn sinn útprentaðan. (Takið eftir Top Reiter gallanum).

Gunnar búinn með langþráða 100 km. Svona gera ekki nema ofurmenni.

Kanínur og vont veður
Þegar allir voru komnir í mark voru enn tvö stórverkefni eftir þennan daginn, annars vegar að láta vini og vandamenn á Íslandi vita að allt hefði gengið vel og hins vegar að reyna að troða í sig sem mestum mat til að vinna upp hluta af brennslu dagsins. Við létum upplýsingamiðlunina ganga fyrir og ókum sem skjótast niður á bílastæðið við Kielder-stífluna þar sem við vissum að hægt væri að komast í samband við umheiminn. Á meðan við vorum þar kom til okkar frekar valdsmannleg kona á sendibíl og sagði okkur að þarna væri bannað að leggja bílum. Okkur kom það reyndar svolítið á óvart, þar sem þetta var jú merkt bílastæði. En þar sem við vildum ekki koma okkur í klandur í útlöndum bjuggumst við til brottfarar. Konan bætti því svo við að þarna væri mikið af kanínum og að ekki væri mjög gott að vera þarna í svona vondu veðri. Við vissum reyndar af þessu með kanínurnar en vorum í óvissu um hlutverk þeirra í sögunni. Þarna í kvöldstillunni var hins vegar ekkert sem minnti á vont veður.

Langþráður kvöldmatur
Eftir löng hlaup er maður oftast bæði svangur og latur að elda. Þess vegna var löngu ákveðið að við myndum finna okkur vel útilátinn kvöldverð á hentugu veitingahúsi, þó að vissulega værum við með vissar efasemdir um samkvæmisklæðnaðinn sem við vorum öll í. Auk þess var síðustu eldhúsum svæðisins lokað kl. 20:00 þetta kvöld sem var í það minnsta hálftíma of snemmt. Þess vegna höfðum við, af mikilli fyrirhyggju, pantað okkur tvöfalda brottnámsborgara (e. take away burgers) á línuna. Þeir voru hitaðir upp og snæddir af áfergju þegar heim í húsið var komið. Matartekjan var að meðaltali sæmileg, en borgarnir voru það svo sem ekki. Einhver minntist á bylgjupappa í því sambandi. En matur er matur, sérstaklega á svona stundum.

Í húsi fyrir fatlaða
Eins og fram hefur komið bjuggum við í húsi sem var byggt sem orlofshús fyrir fatlaða. Úlfhildur var samt sú eina sem bjó svo vel að vera með lyftu yfir rúminu sínu, og þar sem hún var sýnu best á sig komin eftir hlaup dagsins bauð hún 100-körlunum í hópnum að skipta við þá um herbergi. Þeir þáðu það ekki, en viðurkenndu samt daginn eftir að upphækkanir og slár á salernum hússins hefðu komið í góðar þarfir fyrstu klukkutímana eftir hlaup.

Daginn eftir hlaup
Sunnudagurinn var tíðindalítill enda tíðindi laugardagsins nóg fyrir heila helgi. Allar hlaupaæfingar og knattspyrnuleikir féllu niður þennan dag, en við náðum samt ágætum göngutúr. Og seinni partinn komumst við að því að stærsta veitingahúsinu á stór-Kieldersvæðinu er lokað kl. 18 á sunnudögum. Það kom þó ekki að sök, þar sem við fengum ágætan viðurgerning í veitingasal hótels í Bellingham. Þar var meira að segja rífandi netsamband.

Heimferðin
Við tókum mánudaginn snemma og vorum komin mjög tímanlega á flugvöllinn. Brugðum nefnilega á það ráð að afþakka aðra skoðunarferð um sveitir Skotlands í boði konunnar í leiðsögutækinu. Hraðbrautin frá Gretna Green til Glasgow var mun fljótfarnari. Í stuttu máli gekk allt að óskum þennan dag – og hópferðinni sem slíkri lauk í Reykjavík síðdegis.

Utan við húsið okkar eldsnemma að morgni brottfarardags.

Lent í Keflavík. (Ljósm. Starfsmaður í Leifsstöð).

Meginniðurstaða
Ferðin til Kielder var öðruvísi en aðrar ferðir og ég veit að hún verður okkur öllum lengi í minni. Margt var ólíkt því sem maður hélt að það yrði, en allt sem skipti máli gekk fullkomlega upp. Eftir standa minningar og þakklæti fyrir að hafa fengið að upplifa ævintýri þessara daga með góðu fólki sem allt var að takast á við nýjar áskoranir. Og enda þótt hlaupin séu ekki lífið sjálft eins og það leggur sig, þá er þau endurspeglun af lífinu. Þeir sem sigrast á áskorunum í hlaupum styrkjast í vissunni um að þeir geti tekist á við aðrar áskoranir sem bíða á leiðinni framundan.

Filed under: Hlaup | Tagged: | 2 Comments »

Þetta tekur sinn tíma

Posted on 31.3.2019 by stefangisla

Á hlaupaæfingu með meistara Birki 9. mars í 7 stiga frosti – við Sævang, þar sem keppnisferillinn minn í hlaupum hófst fyrir tæpum 47 árum.

Þessa dagana eru fimm mánuðir liðnir frá því að ég byrjaði að hlaupa markvisst á nýjan leik eftir að hafa verið í hlaupalegum lamasessi nánast allt síðasta ár. Alla þessa fimm mánuði hafa hlaupaæfingar gengið eins og í sögu, að því leyti að ég hef nánast aldrei fundið fyrir verkjunum sem hrjáðu mig áður. Hins vegar hefur sagan ekki gengið eins og hélt að hún myndi ganga, að því leyti að framfarirnar hafa verið hægari en ég bjóst við. Í bloggpistli sem ég skrifaði á aðfangadag sagðist ég hafa „enga ástæðu til að ætla annað en að með vorinu verði ég kominn á nokkurn veginn sama stað og ég var áður en allt þetta vesen byrjaði fyrir alvöru“. Ég bjóst sem sagt við að þurfa u.þ.b. hálft ár til að koma mér í fyrra form. Nú veit ég að þetta var ekki raunhæf áætlun. Segjum eitt og og hálft ár. Ég verð þá orðinn alsprækur í apríl 2020. Ég hef nógan tíma. Þolinmæði er dyggð. Vanþakklæti er löstur.

Æfingarnar síðustu 5 mánuði
Frá því í lok október 2018 hef ég aukið æfingaálagið smátt og smátt. Lengstu hlaupin eru ekki lengur 7-10 km, heldur rúmlega 25 km. Og vikurnar hafa lengst úr því að vera um 20 km í að vera allt upp í 75 km. Það er hreint ekki svo lítið. Stólparit yfir vikuskammtana í nóvember til mars segir sína sögu.

Hlaupnir km í hverri viku nóv 2018 – mars 2019 ásamt aðhvarfslínu sem sýnir þróunina. (Stærri mynd birtist sé smellt á þessa).

Eins og sjá má á stólparitinu hefur þróunin verkið skrykkjótt, en þannig á það líka að vera. Stundum er skrykkirnir áformaðir og stundum tengjast þeir mislöngum vinnutíma. Aðalaatriðið er að aukið æfingaálag hefur ekki haft nein líkamleg vandamál í för með sér. Já, og andlega hliðin hefur yfirleitt talsvert góða fylgni við fjölda og lengd hlaupaæfinga.

Gengur þá ekki bara allt eins og í sögu?
Jú, í rauninni gengur þetta allt eins og í sögu. Það er bara hraðinn sem lætur bíða eftir sér. Löngu hlaupin eru ekki hlaupin á 5:00 mín/km eins og tíðkaðist oft fyrrum. Nú þykist ég góður ef ég get klárað þau á 5:30 mín/km. Ég verð sem sagt ekki kominn í mitt besta form í apríl og markmiðið sem ég var búinn að setja mér fyrir Víðvangshlaup ÍR í vor mun ekki nást. En það er allt í lagi. Ég var hvort sem er ekki búinn að segja neinum frá þessu markmiði, (já, eða alla vega ekki nema einum eða tveimur). Víðavangshlaup ÍR 2020 er skammt undan og þá verður tekið á því.

Auðvitað ætla ég að mæta í Víðavangshlaup ÍR í vor hvað sem hraðanum líður. Ég er meira að segja löngu búinn að ákveða í hvaða skóm ég ætla að hlaupa. Þeir hafa beðið í eitt og hálft ár eftir þessum stóra degi, ónotaðir inni í fataskáp, alla daga síðan þeir voru keyptir í Bregenz í október 2017. Í Bregenz hljóp ég mitt síðasta keppnishlaup til þessa og ég viðurkenni fúslega að ég hlakka mikið til að taka til við þá iðju á nýjan leik eftir eins og hálfs árs hlé. Já, og svo get ég svo sem alveg upplýst um markmiðið fyrir ÍR-hlaupið: Ég stefni að því að hlaupa þessa 5 km undir 22:00 mín. Besti tíminn minn á þessari vegalengd hingað til (í götuhlaupi) er 19:39 mín frá því í Víðavangshlaupi ÍR 2014. Og í eitt skipti var ég lengur en 22 mín. Þá var ófærð og hríð.

Næsta hlaupaverkefni
Næsta hlaupaverkefnið mitt er reyndar ekki Víðavangshlaup ÍR, heldur svokallað Kielder Ultra hlaup í Bretlandi sem fer fram um næstu helgi (laugardaginn 6. apríl). Þangað fer ég sem sérlegur stuðningsmaður og fjölmiðlafulltrúi hlaupafélaga minna, Gunnars og Birkis, sem eru að fara að hlaupa sitt fyrsta 100 km hlaup, af því að nú eru þeir samtals 100 ára. Og svo verður Úlfhildur þarna líka, en hún er miklu yngri og þarf þess vegna ekki að hlaupa „nema“ 50 km. Ég sé um vatnsbrúsana og að setja myndir á Facebook.

Hvað segir fólk?
Ég fer yfirleitt ekkert sérstaklega leynt með áhuga minn á hlaupum og hvar sem ég kem eru hlaup eitt helsta umræðuefnið. Í þeim umræðum fæ ég margar gagnlegar ábendingar og auðvitað aðrar minna gagnlegar, eins og gengur. Stundum er ég minntur á að ég sé náttúrulega maður á sjötugsaldri og að kannski sé bara kominn tími til að taka því aðeins rólega. Ég geti örugglega haldið áfram að hlaupa ef ég endilega vil, en það sé kannski skynsamlegt að hætta að hlaupa svona oft, svona langt, svona hratt eða svona … eitthvað. Auðvitað þigg ég allar ábendingar með þökkum, enda felst umhyggja í þeim öllum. Og auðvitað veit ég að menn á sjötugsaldri geta búist við að eitthvað hægist á þeim á hlaupum. En þrátt fyrir það finnst mér sjálfsagt að stefna að því að komast aftur á þann stað sem ég var á fyrir meiðsli. Þau fræði sem ég hef lesið segja að gera megi ráð fyrir u.þ.b. 0,7% afturför á hverju ári. Þess vegna er engin ástæða til að sætta sig við 5% eða 10% á tveimur árum. Það eina sem þarf að gera til að halda sér nálægt fyrri getu er að æfa aðeins betur – á meðan maður getur. Vissulega mun mér fara aftur með aldrinum. Ég ætla bara ekki að hafa frumkvæði að þeirri þróun.

Lokaorð
Sjáumst sumardaginn fyrsta í Víðavangshlaupi ÍR í miðborg Reykjavíkur. Og ef eitthvað markvert gerist í hlaupaævisögunni minni fyrir þann tíma mun ég örugglega ekki þegja yfir því.

Filed under: Hlaup | Tagged: , , , , | Leave a comment »

Hlaupaannáll 2018 og markmiðin 2019

Posted on 15.3.2019 by stefangisla

Um áramót er ég vanur að gera upp nýliðið hlaupaár og gefa yfirlýsingar um fyrirhuguð afrek á nýja árinu. Ég ætla ekki að bregða út af þessari venju núna, þó að þetta nýliðna hlaupaár hafi verið óvenjulegt – og sé auk þess ekki lengur nýliðið.

Hlaupaárið 2018 í stuttu máli
Hlaupaárið 2018 var eiginlega ekki hlaupaár frá mínum bæjardyrum séð, þar sem ég notaði nánast allt árið í að glíma við þrálát meiðsli sem komu að mestu í veg fyrir hlaup. Líklega byrjuðu þessi vandræði að gera vart við sig árið 2016, en svona nokkuð getur verið að grafa um sig í langan tíma án þess að maður geri sér grein fyrir því. Í október 2016 var ég alla vega farinn að fá einhverja verki í rassvöðva og niður eftir vinstra lærinu að aftan, sérstaklega eftir löng hlaup og langar setur í bíl. Mér tókst hins vegar að humma þetta fram af mér lengi vel, alveg fram til 20. janúar 2018. Þá varð mér loksins ljóst að lengra yrði ekki haldið á þeirri braut sem ég var á, því að þann dag var verkurinn orðinn svo slæmur að ég gat með naumindum skrönglast heim úr annars venjulegum hlaupatúr á laugardagsmorgni. Næstu mánuði lagaðist ástandið ekki neitt þrátt fyrir tilraunastarfsemi af ýmsu tagi. Í lok september var loks lagður hornsteinn að lausn vandans, í lok október var ég farinn að geta skokkað stuttar vegalengdir vandræðalaust á litlum hraða og í árslok var ég hættur að finna til svo orð væri á gerandi. En það mun taka margar vikur (eða mánuði) til viðbótar að byggja upp eðlilegt hlaupaform.

Meiðslavandræðin gerðu það að verkum að ég náði engu af þeim hlaupamarkmiðum sem ég setti mér í ársbyrjun 2018, nema því að taka a.m.k. 28 styrktaræfingar frá áramótum til aprílloka. Því markmiði „rúllaði ég upp“, því að styrktaræfingarnar á þessu tímabili urðu samtals 46. Hin markmiðin fóru öll forgörðum og mér tókst ekki einu sinni að hafa gleðina með í för í öllum hlaupum. Sömuleiðis varð þetta ástand til þess að ég tók ekki þátt í einu einasta keppnishlaupi og öllum fjallvegahlaupum var aflýst. Það jákvæðasta á þessu hlaupaári var að ég hætti aldrei að leita að lausninni á meiðslavandamálinu mínu þó að mánuðirnir streymdu hjá.

Æfingarnar
Árið fór bara vel af stað, æfingalega séð. Ég mætti tvisvar í viku í ræktina og hljóp úti þrisvar í viku, þ.á.m. 30 km túra á laugardögum, þó að ég væri reyndar orðinn frekar slæmur í vinstra lærinu og þar í kring. Laugardaginn 20. janúar hljóp ég svo Háfslækjarhringinn (21,7 km) (í 139. sinn frá upphafi) í frekar þungu færi og fann þá fljótt að ekki var allt með felldu. Kláraði samt hringinn og „hökti heim með harmkvælum. Einhverjar breytingar framundan“, eins og ég skrifaði í dagbókina þennan dag.

Ég ætla ekki að rekja þróun mála eftir 20. janúar í smáatriðum hér, enda hef ég gert henni ærin skil í þremur bloggpistlum (Brjósklos til batnaðar? 11. mars 2018, Sjúkrasaga Stefáns jan-sept 23. september og Sjúkrasaga Stefáns sept-des 4. desember). Í stuttu máli hélt ég stundum að ég væri búinn að finna lausnina og byrjaði þá að reyna að hlaupa eitthvað. En ég endaði alltaf aftur á byrjunarreit, ákvað að veðja á nýja lausn – og svo koll af kolli. Lausnin fæddist svo loks á fundi með David McGettigan í Reykjavík 25. september, þar sem mér var í fyrsta sinn bent á að verkur í tilteknum líkamshluta þyrfti ekki endilega að þýða að eitthvað væri skemmt í þessum sama líkamshluta, enda væri verkur í rauninni bara frásögn sem gæti brenglast í meðförum, svona rétt eins og hver önnur kjaftasaga. Þetta gæti sem sagt snúist um oftúlkun heilans á boðum um tiltölulega saklaust áreiti.

Í lok október fór ég í fyrsta tímann af mörgum hjá Guttormi Brynjólfssyni, naprapat, þar sem áfram var unnið með taugaboð og jafnvægi. Um svipað leyti, nánar tiltekið 29. október, byrjaði ég að hlaupa eftir heimatilbúinni áætlun, sem líktist venjulega æfingaprógrammi deilt með 5. Þannig varð lengsta hlaup vikunnar kannski 7 km í stað þess að hafa stundum verið 35 km áður en þessi vandræði byrjuðu af fullum þunga. Og hraðinn var oft í námunda við 6 mín/km í stað þess að vera um 5 mín/km. Þar var svo sem ekki deilt með 5, en allt samt býsna frábrugðið því sem áður hafði tíðkast.

Síðustu 9 vikur ársins hljóp ég reglulega þrisvar í viku og vegalengdirnar og hraðinn jukust smátt og smátt. Lengsta vikan á þessu tímabili fór í 35 km, lengsta hlaupið var 18 km og á góðum degi var hraðinn gjarnan um 5:40 mín/km. Efirfarandi stólparit yfir vikuskammta ársins segir sína sögu.

Vikuleg hlaup 2018. (Stærri mynd birtist ef smellt er á þessa).

Eins og ráða má af myndinni gerði ég nokkrar misheppnaðar tilraunir á árinu til að ná upp hlaupamagninu. Í febrúar og mars stundaði ég t.d. sundhlaup í talsverðum mæli. Umreiknaði þau og færði til bókar. Í apríl hljóp ég smávegis utandyra en fann svo að það gekk ekki upp. Eitthvað reyndi ég líka yfir sumarmánuðina en varð alltaf frá að hverfa áður en langt um leið. Best gekk mér með Hafnarfjallið. Síðustu vikur ársins var hins vegar nokkuð jafn stígandi í hlaupamagninu eins og sjá má.

Sjálfsmynd á Hafnarfjallinu 29. ágúst.

Í heild varð árið eðlilega með stysta móti í kílómetrum talið. Eftir að ég komst af stað í lok október eygði ég þó möguleika á að teygja vegalengdina upp í samtals 1.000 km. Það fannst mér ágætt markmið í sjálfu sér, þó að ég gætti þess reyndar mjög vel að auka álagið aldrei mikið á milli vikna. Þetta markmið náðist. Á árinu 2018 hljóp ég sem sagt samtals 1.000,12 km sem er eðlilega það stysta hin síðari ár, en samt lengra en árið 1996 þegar ég hljóp mitt fyrsta maraþon.

Árlegir hlaupaskammtar 1985-2018. (Stærri mynd birtist ef smellt er á þessa).

Skemmtihlaupin
Yfirleitt stend ég fyrir eða stuðla að þremur skemmtihlaupum á ári, þ.e.a.s. hinum árlega Háfslækjarhring og matarveislu á uppstigningardag, Þrístrendingi og Hamingjuhlaupinu. Þrístrendingur féll niður þetta árið, þar sem hvorugur aðstandandinn (ég og Dofri frændi minn) var í standi til að láta hlaupið verða að veruleika. Hin tvö hlaupin fóru hins vegar fram þótt ég hlypi lítið.

Hinn árlegi Háfslækjarhringur var hlaupinn 10. maí 2018, 9. árið í röð. Hlaupaleiðin er heimanað frá okkur hjónunum í Borgarnesi, framhjá fólkvanginum í Einkunnum, vestur að Langá og aftur heim. Og þegar hlaupið er búið er Björk jafnan búin að elda kjötsúpu eða grilla nokkur læri ofaní mannskapinn. Hringurinn er rúmlega 21 km og samkvæmt lauslegri talningu luku 17 manns hlaupinu þetta árið, auk þess sem tveir voru á hjólum. Sjálfur skokkaði ég hluta af leiðinni og stytti mér svo leið heim yfir þúfur og mýri. Var viku að ná mér. Hvað sem því leið var þarna líklega slegið þátttökumet þar sem ekki finnast heimildir um fleiri en 16 hlaupara á fyrri árum. Að hlaupi loknu tók við hefðbundin lambakjötsveisla í boði Bjarkar og að því loknu var dagurinn gerður upp í heita pottinum.

Síðasti og reynslumesti ráshópurinn tilbúinn í Háfslækjarhringinn.

Hamingjuhlaupið fór fram í 10. sinn laugardaginn 30. júní. Að þessu sinni var hlaupið sunnan úr Geiradal eftir gamla bílveginum yfir Tröllatunguheiði og svo áfram til Hólmavíkur, þar sem hlaupið endaði með tertuhlaðborði að vanda. Sjálfur gat ég náttúrulega ekki hlaupið með en naut þess í staðinn að sniglast i kringum hlauparana. Skokkaði reyndar með þeim síðasta kílómetrann, bara til að sýnast.

Í Geiradal við upphaf Hamingjuhlaupsins 2018. Flest þetta fólk hljóp alla leið til Hólmavíkur (um 35 km) og sumir í hópnum gerðu garðinn frægan í ofurhlaupum (allt að 100 km) annars staðar í heiminum síðar um sumarið.

Staða og horfur
Staðan í upphafi ársins 2019 var sú að ég gat hlaupið verkja- og vandræðalaust. Það hefur haldist en enn á ég mjög langt í land við að ná fyrri getu. Þar munar mestu um styrk og hraða. Líklega hafa einhverjir vöðvar verið duglegir við að rýrna á þeim tíma sem ég hljóp sem minnst – og í þokkabót var ég líka latur við að fara í ræktina allan síðari hluta ársins. Þar hefði ég getað gert betur. Í þessu atriði örlar kannski örlítið á öldrun, því að rýrnunin er sögð verða hraðari þegar árin færast yfir og uppbyggingin að sama skapi hægari. Í þesum efnum er ekkert ómögulegt, en líklega líða mánuðir þangað til ég verð kominn nokkurn veginn á þann stað sem ég vil vera á. Þolið er hins vegar á góðri leið, enda er almennt fljótlegra að byggja upp þol en styrk, auk þess sem ég hef alltaf verið meira þolinn en sterkur.

Næstu vikur ætla ég að reyna að vinna meira með styrkinn en þolið, með það að markmið að verða orðinn slarkfær 5 km hlaupari fyrir sumarbyrjun. Sumardaginn fyrsta ætla ég svo að ganga úr skugga um hvernig til hafi tekist. Þá ætla ég sem sagt að mæta í fyrsta alvöru keppnishlaupið frá því í Þriggjalandamaraþoninu í Bregenz 8. október 2017, nánar tiltekið í Víðavangshlaup ÍR.

Upp úr því þarf svo að fara að huga að lengri hlaupum og fjallabrölti, því að ég er búinn að skrá mig í Laugavegshlaupið 13. júlí nk. – og þar langar mig ekki til að vera klukkutíma lengur á leiðinni en ég er vanur. (Ég er sem sagt „vanur“ að hlaupa Laugaveginn á 5:41-6:41 klst. Hef gert það fjórum sinnum). Í september ætla ég svo að hlaupa heilt maraþon í Tallinn. Þá þarf allt að vera komið í toppstand.

Markmiðin 2019
Markmið eru lykillinn að árangri, bæði í hlaupum og í öðrum þáttum lífsins. Þess vegna held ég þeim upptekna hætti að setja mér nokkur hlaupamarkmið í upphafi nýbyrjaðs árs. Að þessu sinni miðast markmiðin fyrst og fremst við að ljúka tilteknum verkefnum, hvort sem það tekur fleiri eða færri mínútur. Það þýðir ekki að keppnismaðurinn í mér sé genginn fyrir ætternisstapa. Í ljósi þess hvernig hlaupin hafa gengið (eða ekki gengið) síðustu mánuði ætla ég fyrst um sinn að halda fyrir sjálfan mig þeim markmiðum sem hægt er að mæla í sekúndum, mínútum og klukkustundum. Þau eru þarna samt – einhvers staðar á bak við.

Hlaupamarkmið ársins 2019 eru sem sagt eftirfarandi:

  1. A.m.k. eitt 5 km keppnishlaup fyrir lok apríl
  2. A.m.k. eitt 10 km keppnishlaup fyrir lok maí
  3. A.m.k. eitt hálft maraþon fyrir lok júní
  4. Laugavegurinn heilu og höldnu 13. júlí
  5. Maraþonhlaup fyrir lok september
  6. A.m.k. 7 fjallvegahlaup
  7. Gleðin með í för í öllum hlaupum (endurnotað og sígilt)

Lokaorð
Þetta nýja ár byrjar á sömu tilfinningu og gamla árið endaði á, þ.e.a.s. þakklæti. Stundum finnst mér þróunin ískyggilega hæg, en núna get ég alla vega hlaupið vandræðalaust – sem ég gat alls ekki fyrir ári síðan. Það er ekki sjálfgefið að geta stundað þetta áhugamál áratug eftir áratug og ég geri mitt besta til að stjaka frá mér neikvæðum hugsunum þótt hlaupin séu erfið, hraðinn lítill og framfarirnar takmarkaðar. Ég mun ekki slá nein persónuleg met á næstu mánuðum, en ég er kominn af stað og sé fram á bjarta tíma, bæði í huga og undir berum himni.

Filed under: Hlaup, Uncategorized | 2 Comments »

Sjúkrasaga Stefáns sept-des 2018

Posted on 24.12.2018 by stefangisla

Þann 23. september sl. skrifaði ég afskaplega langan bloggpistil um þrálát meiðsli sem þá höfðu haldið mér frá hlaupum allar götur frá 20. janúar, þ.e.a.s. hlaupum „í eðlilegri merkingu þess orðs“ eins og það var orðað í pistlinum. Núna, þremur mánuðum síðar, er ekki úr vegi að birta nýtt yfirlit yfir stöðu mála. Meginniðurstaða þessa nýja yfirlits er að staðan er orðin miklu betri en hún var í september. Lausnin sem ég leitaði að er sem sagt að öllum líkindum fundin. Ég á bara eftir að vinna aðeins meira með hana.

Tímabilin fimm
Í septemberpistlinum skipti ég meiðslasögunni minni í 5 tímabil:

  1. Undirbúningstímabilið frá því fyrir löngu og fram í desember 2016
    Þetta var tímabilið þegar ég kom mér upp margnefndum vandræðum og þróaði þau.
  2. Piriformistímabilið desember 2016 – 20. febrúar 2018
    Þetta var tímabilið þegar lélegur piriformisvöðvi (peruvöðvi) utanvert á vinstri mjöðm var talinn helsti sökudólgurinn.
  3. Brjósklostímabilið 20. febrúar – 30. apríl 2018
    Þetta var tímabilið frá því að segulómun leiddi í ljós brjósklos á milli neðsta lendarliðar (L5) og efsta spjaldliðar (S1) og þangað til ég var hættur að trúa því að brjósklosið væri aðalástæðan.
  4. Festumeinstímabilið 1. maí – 7. júní 2018
    Þetta var tímabilið þegar ég var viss um að vandamálið lægi í úr sér gengnum sinafestum á efri enda aftanlærisvöðvans.
  5. Spjaldliðartímabilið 7. júní – 25. september 2018
    Þetta var tímabilið þegar takmarkaður hreyfanleiki spjaldliðar var talin helsta orsök vandans.

Aðgerðarleysistímabilið
Þann 25. september hófst nýr kafli í sjúkrasögunni. Og þó að sá kafli einkenndist af meiri svartsýni en öll hin tímabilin, þá leyndist lausnin eftir á að hyggja á milli línanna í honum. Það var þarna sem Írinn David McGettigan kom til sögunnar. David er sjúkraþjálfari sem beitir nýstárlegri nálgun, m.a. því sem kallast P-DTR (Proprioceptive – Deep Tendon Reflex). Hægt er að fræðast meira um það allt saman á heimasíðunni hans (https://www.davidmcgettiganclinic.com).

Ég heyrði David McGettigan fyrst nefndan í íþróttavöruverslun í Mora í Svíþjóð í ágúst þegar ég var að fylgja hlaupafélögunum í Ultravasan-90. Þetta var hlaupið sem ég hafði stefnt á sem toppinn á vel heppnuðu hlaupaári, en þátttaka mín í hlaupinu var löngu afskrifuð þegar þetta var. Ég var sem sagt bara þarna að leita mér að merktum bol til að eiga til minningar um hlaupið sem ég fór ekki í – og þá birtist þarna sænskur afgreiðslumaður, sem reyndist vera sjúkraþjálfari að aðalstarfi. Og til að gera langa sögu stutta var það hann sem kom mér í samband við David. Þetta var of góð byrjun á sögu til að láta hana ekki eignast framhald.

Þann 25. september hitti ég sem sagt David McGettigan í Reykjavík. Eftir ítarlega skoðun og greiningu lét hann í ljós það álit sitt að líkurnar á að vandamálið mitt stafaði af skemmdum í stoðkerfinu væru í mesta lagi 5%. Vissulega væri ég með brjósklos, en hann fann engin merki um að verkurinn tengdist því. Hann minnti líka á, sem ég vissi reyndar fyrir, að mjög hátt hlutfall fólks á mínum aldri er með einhverjar einkennalausar skemmdir í hrygg. Þetta var í góðu samræmi við það sem ónefndur sjúkraþjálfari hafði sagt við mig um vorið þegar hann líkti því sem sást á segulómunarmyndinni við grá hár.

David taldi sem sagt 95% líkur á að málið snerist um oftúlkun heilans á boðum um tiltölulega saklaust áreiti á einhvern vöðva eða líkamspart. Verkurinn sem var að angra mig gæti hugsanlega verið afleiðing áverka, uppskurða eða annarra áfalla, líkamlegra eða andlegra, jafnvel þótt löngu virtist gróið um heilt.

Eftir greininguna hófst sjálf meðferðin og að henni lokinni sagði David að hann væri hugsanlega búinn að lagfæra villuna sem leiddi til verksins, en það ætti þá að vera komið í ljós innan fjögurra daga eða svo. Sú varð þó ekki raunin og ástandið á mér tók engum stakkaskiptum við þetta. En þrátt fyrir það var þarna búið að sá fræi sem hefur spírað vel síðan.

Eftir fundinn með David vissi ég hreint ekki hvernig ég ætti að snúa mér í málinu. Ég sá eiginlega engan tilgang í að reyna að halda áfram að hlaupa, því að það var alltaf álíka vont og sama mátti segja um flestar þær æfingar sem ég hafði verið að reyna að gera. Ekkert af þessu skilaði heldur neinum merkjanlegum árangri. Það var ekki fyrr en undir lok októbermánaðar sem ég fann leið út úr aðgerðarleysinu.

Naprapattímabilið
Þann 31. október fór ég í fyrsta tímann af mörgum til Guttorms Brynjólfssonar naprapats. Naprapati er ein af stærstu heilbrigðisstéttum Norðurlandanna i háþróaðri stoðkerfismeðhöndlun og greinin hefur verið löggilt starfsgrein í Svíþjóð og hluti af sænska heilbrigðiskerfinu allar götur síðan 1994. Hins vegar virðast fáir Íslendingar kannast við fyrirbærið, ef marka má samtöl mín síðustu vikur við fólk á förnum vegi.

Ég frétti fyrst af Guttormi og aðferðum hans í Fréttablaðinu einhvern tímann í haust og eftir að ég birti sjúkrasögubloggpistilinn minn 23. september fékk ég ábendingar frá þremur hlaupavinum um að þetta væri kannski eitthvað sem ég ætti að skoða betur. Mig skortir þekkingu til að lýsa þessum fræðum af neinu viti, en þau ganga m.a. út á að skoða virkni miðtaugakerfisins og hvernig það stýrir því sem vöðvarnir gera. Nálgunin er ekki sú sama og í P-DTR, en grunnhugmyndin er engu að síður svipuð eins og ég skil hana, þ.e.a.s. að verkur í vöðva stafi ekkert endilega af einhverjum áverka á vöðvanum, heldur geti hann allt eins stafað af einhverju allt öðru sem hefur frekar með taugaboð en eiginlega áverka að gera.

Til að gera langa sögu stutta er ég búinn að fara 11 sinnum til Guttorms þegar þetta er skrifað og þess á milli hef ég gert fáeinar einfaldar og fljótlegar æfingar sem snúast miklu meira um jafnvægi og einbeitingu en um leiðleika og styrk. Á þessu tímabili er ég líka búinn að heimsækja David McGettigan öðru sinni. Í samráði við þessa kappa hef ég tekið til við hlaupin á nýjan leik, enda ekkert sem bendir til að þau hafi bein áhrif til hins verra á verkina. Þvert á móti er hreyfingin nauðsynlegri en flest eða allt annað í þessari stöðu. Og fyrst vöðvarnir sem verkirnir virðast búa í eru óskemmdir, þá er afar ólíklegt að þeir versni neitt við skynsamlega notkun.

Ég byrjaði sem sagt að hlaupa reglulega í lok október og hef síðan hlaupið reglulega þrisvar í viku. Nú eru liðnar 8 vikur af því tagi. Til að byrja með voru lengstu hlaupin 5-6 km og hraðinn oftast um eða rétt innan við 6 mín/km. En svo hefur þetta lengst smátt og smátt. Nú er vikuskammturinn kominn í rúma 30 km, lengsta hlaupið í tæpa 17 km og venjulegur hraði 5:30-5:45 mín/km. Og öll þessi 8×3 hlaup hafa verið verkjalaus eða því sem næst. Mér líður eins og ég hafi verið leystur úr álögum og ég hef enga ástæðu til að ætla annað en að með vorinu verði ég kominn á nokkurn veginn sama stað og ég var áður en allt þetta vesen byrjaði fyrir alvöru fyrir tæpu ári síðan. Á næstunni bæti ég væntanlega fjórðu æfingunni við vikuna og fer að leggja aukna áherslu á styrk og hraða. Mjög löng hlaup fá að bíða eitthvað lengur en gætu farið að koma meira inn í áætlunina þegar vorar. Og auðvitað halda jafnvægis- og einbeitingaræfingarnar áfram enn um sinn. Þetta snýst m.a. um að kenna vöðvum og miðtaugakerfi nýtt samspil og það verður ekki gert á einni nóttu.

Lærdómurinn
Allt þetta ferli hefur verið afskaplega lærdómsríkt og ég tel mig vera mun betur staddan en ég var áður en það hófst. Auðvitað langar hvorki mig né aðra hlaupara til að missa marga mánuði úr, en ég er samt þakklátur fyrir þetta óumbeðna tækifæri til að víkka sjóndeildarhringinn.

Eitt af því sem ég hef lært er að líkamanum dugar yfirleitt hálft ár til að lagfæra nánast hvað sem er, nema ef eitthvað er beinlínis ónýtt eða farið í sundur. Ef verkur er enn til staðar eftir að hálft ár er liðið frá því að vandræðin byrjuðu, þrátt fyrir markvissa sjúkraþjálfun og alls konar skynsamlegar styrktar- og liðleikaæfingar, á verkurinn sér líklega flóknari skýringar, sem geta sem best átt lögheimili í miðtaugakerfinu frekar en í vöðvanum sjálfum. Hvorki meiri æfingar, verkjalyf eða sprautur eru líklegar til að vinna bug á svoleiðis verk, nema þá í stutta stund.

Annað sem ég lærði snemma í þessu ferli er að myndgreiningar leiða ekkert endilega í ljós ástæður tiltekins verkjar. Þær gefa bara vísbendingar um hugsanlegar ástæður. Tengsl orsakar og afleiðingar eru oft miklu flóknari en fólk langar til að trúa. Flestir karlar á sjötugsaldri eru t.d. með einhverja einkennalausa missmíði í hryggnum. Einkenni sem menn finna fyrir geta allt eins stafað af einhverju allt öðru. Missmíði sem birtist á mynd er kannski bara eins og hvert annað grátt hár, sem sagt vissulega vísbending um að æskan sé að baki en alls ekki vísbending um sjúklegt ástand. Ástandið á manni batnar ekkert þótt reynt sé „að lækna myndina“.

Langvarandi verkir eru ekki eðlilegt ástand, hvort sem maður er á þrítugsaldri eða sjötugsaldri. Suma verki er sjálfsagt engin leið að losna við, en líkurnar á að verkirnir sem maður finnur fyrir séu af því taginu eru litlar. Maður má aldrei gefast upp í leitinni að betra lífi, jafnvel þótt leiðin þangað bjóði ekki upp á neinar skyndilausnir. Lífið er langhlaup og mikið þolinmæðisverk.

Filed under: Hlaup | Tagged: , | 3 Comments »

Sjúkrasaga Stefáns jan-sept 2018

Posted on 23.9.2018 by stefangisla

Þessa dagana eru liðnir 8 mánuðir síðan ég gat síðast hlaupið í eðlilegri merkingu þess orðs. Þann 20. janúar sl. var mér sem sagt orðið ljóst að lengra yrði ekki haldið á þeirri braut sem ég var á, því að þann dag var gamalkunnur verkur í vinstri mjöðminni og í vinstra lærinu orðinn svo slæmur að ég gat með naumindum skrönglast heim úr annars venjulegum hlaupatúr á laugardagsmorgni.

Undirbúningstímabilið
Verkurinn í vinstri mjöðminni og í vinstra lærinu fæddist ekki 20. janúar, heldur einhvern tímann löngu fyrr. Reyndar hef ég ekki hugmynd um hvenær þetta byrjaði. Allir finna einhvern tímann til einhvers staðar, jafnt hlauparar sem aðrir, og smávegis óþægindi hér og þar gleymast fljótt. Forsaga málsins gæti þess vegna sem best náð nokkur ár aftur í tímann. Það fyrsta sem ég man alveg með vissu er að föstudaginn 21. október 2016 ók ég Toyota Yaris bílaleigubíl frá Hnappavöllum í Öræfum alla leið í Borgarnes og þurfti að fara út úr bílnum nokkrum sinnum á leiðinni af því að ég var kominn með svo mikla verki í setbeinið vinstra megin og þar í kring. Vissulega var leiðin í lengra lagi og bíllinn í minna lagi og sjálfsagt átti það sinn þátt í þessu, en einhvern veginn held ég að ég hafi ekki verið ókunnugur þessum verk á þessum tíma. Daginn eftir hljóp ég hins vegar maraþon í Reykjavík án nokkurra sérstakra vandræða.

Næstu vikur og mánuði ágerðist verkurinn heldur, aðallega ef ég sat lengi eða hljóp langt. Um miðjan desember 2016 var þetta orðið svo slæmt að ég tók mér frí frá hlaupum í nokkra daga og reyndi að komast í botns í málinu með Halldóru sjúkraþjálfara í Borgarnesi, sem síðan þá hefur öllum öðrum fremur verið stoð mín og stytta í þessu máli. Þar með hófst nýr kafli í þessari sögu eða nýtt tímabil.

Piriformistímabilið
Niðurstaðan úr vangaveltum desembermánaðar 2016 var að verkirnir þarna vinstra megin stöfuðu líklega af of stuttum, veikburða og stífum peruvöðva (piriformis) utanvert á sitjandanum. Stærsta taug líkamans, settaugin (nervus sciatica), liggur undir þessum vöðva eða jafnvel í gegnum hann á leið sinni frá hryggnum og niður aftanvert lærið – og ef vöðvinn er stuttur, stífur og bólginn getur hann þrengt að tauginni og framkallað verk sem leiðir eitthvað þarna niður á við. Þetta er algengt vandamál, ekki síst hjá fólki sem situr of mikið og sinnir ekki styrktar- og teygjuæfingum nógu vel. Hvort tveggja á vel við mig, ekki bara í nútímanum, heldur líka í öllum aðalstörfum mínum síðan ég útskrifaðist úr Háskóla Íslands vorið 1982. Fyrir þann tíma var ég auk heldur búinn að sitja á skólabekk í allmörg ár.

Ég var byrjaður að hlaupa aftur fyrir árslok 2016. Um þær mundir var ég að leggja lokahönd á Fjallvegahlaupabókina sem kom út á sextugsafmælinu mínu 18. mars 2017. Því fylgdu miklar og langar setur flest kvöld eftir vinnu, á frekar lélegum skrifborðsstól við skrifborðið heima hjá mér. Skriftartörninni lauk snemma í febrúar og á þessum tíma var ég oft svo slæmur að ég gat varla staðið upp frá tölvunni. En verkurinn leið hjá þegar ég var búinn að staulast nokkur skref með limaburði níræðs manns. Mér fannst þetta hins vegar ekki há mér mikið á hlaupum. Um þessar mundir hljóp ég gjarnan 30 km túra á laugardögum og fór létt með það. Var samt alltaf verri fyrst á eftir, sérstaklega ef ég fór í langan bíltúr seinna sama dag. Reyndar hittist svo skemmtilega á, ef þannig má að orði komast, að afmælisdagurinn var hvað verstur. Þann morgun tók ég mjög langan hlaupatúr að vanda og síðan var ekið til Reykjavíkur í útgáfuhóf Fjallvegahlaupabókarinnar. Síðustu kílómetrarnir í bílnum voru hreint kvalræði. En svo leið það fljótt hjá þegar ég var staðinn upp.

Sumarið 2017 var ekki eitt af bestu hlaupasumrunum mínum, en peruvöðvinn átti litla sök á því. Þar komu önnur heilsufarstengd atvik við sögu. Í júlí hljóp ég Laugaveginn í 4. sinn og gekk eftir atvikum vel, að öðru leyti en því að ég datt og axlarbrotnaði þegar 5 km voru eftir. Í framhaldi af því fékk peruvöðvinn frí í sjúkraþjálfunartímunum, því að auðvitað var endurhæfing axlarinnar sett í forgang. Sú endurhæfing gekk einstaklega vel og í dag er öxlin miklu betri en hún var fyrir brot. Þetta var því axlarbrot til batnaðar, þó að það skipti reyndar litlu máli í þeirri sjúkrasögu sem hér er verið að skrifa.

Haustið 2017 hljóp ég maraþon í útlöndum, nánar tiltekið í Bregenz í Austurríki og þar í kring. Þar fann ég vissulega fyrir þeim óþægindunum sem hér eru til umræðu en ég held að þau hafi ekki háð mér neitt. Hins vegar var ég nýtognaður í læri, þannig að ég hafði nóg annað til að hugsa um. Maraþonið gekk vonum framar miðað við aðstæður.

Þegar komið var fram á vetur féllu styttri hlaupaæfingarnar mínar oft niður, sjálfsagt vegna þess að ég hafi haft mikið að gera í vinnunni á virkum dögum. En laugardagarnir voru oftast lausir og þá hljóp ég yfirleitt langt, þ.e.a.s. 25-35 km. Eftir á að hyggja var þetta vont æfingaprógramm og ég mér leið yfirleitt ekkert sérstaklega vel vinstra megin eftir lengstu hlaupin – og verr eftir því sem færið var erfiðara. En ég leiddi það hjá mér. Maður finnur svo sem alltaf til einhvers staðar. En svo þegar ég hljóp Háfslækjarhringinn enn eina ferðina með uppáhalds hlaupafélögunum 20. janúar 2018 vissi ég að þessu tímabili væri lokið. Síðan þá hef ég ekki getað hlaupið í eðlilegri merkingu þess orð, eins og ég gat um í upphafi þessa pistils.

Þegar hér var komið sögu var enn lagst yfir málið í hverjum sjúkraþjálfunartímanum á fætur öðrum og til að gera langa sögu stutta varð það úr að ég færi í segulómun (MRI) til að hægt væri að átta sig betur á hvað væri eiginlega í gangi. Niðurstöðurnar lágu fyrir 20. febrúar 2018 og þá hófst nýtt tímabil í sjúkrasögunni.

Brjósklostímabilið
Segulómunin leiddi í ljós að ég var með brjósklos á milli hryggjarliða L5 og S1, þ.e.a.s. alveg neðst í hryggnum á mörkum neðsta lendarliðs og spjaldhryggs. Þar með var ég kominn með nýtt verkefni fyrir næstu vikur og um leið breyttust áherslur í æfingum og sjúkraþjálfun. Ég fjárfesti til að mynda í þar til gerðu flotbelti og gerðist ákafur sundhlaupaiðkandi. Var gjarnan mættur í djúpa endann í sundlauginni í Borgarnesi klukkan hálfsjö á morgnana og hljóp þar í hálfu kafi í næstum klukkutíma þegar mest var. Tilgangurinn var að viðhalda hlaupaforminu að einhverju leyti, án þess að hryggurinn þyrfti að standa í einhverju stappi. Þessar æfingar fóru vel með skrokkinn og voru frískandi en ég náði kannski aldrei alveg nógri áreynslu út úr þessu.

Sundskokkstímabilið stóð frá 24. febrúar til 3. apríl. Auk sundskokksins stundaði ég ræktina á þessum tíma sem aldrei fyrr en sleppti öllum æfingum sem framkölluðu verki. Á þeim lista voru m.a. hnébeygjur, réttstöðulyftur og framstig. Seint í mars byrjaði ég líka aðeins að skokka á vellinum. Það var ekki gott en gekk nokkurn veginn svo lengi sem ég fór ekki mikið undir 6 mín/km.

Í lok mars urðu ákveðin þáttaskil, því að þá fór ég að finna til í hægra lærinu líka. Það var óvelkomin viðbót. Lengi vel gat ég náð verknum úr þeim megin með hreyfiteygjum, en smám saman varð hægri hliðin álíka slæm og sú vinstri – og stundum jafnvel verri.

Í byrjun apríl fór ég að venja komur mínar á Hafnarfjallið og komst þá að því að líðanin var betri í brekkum en á jafnsléttu. Fór mér hægt í fyrstu ferðunum en áræddi smám saman að fara hærra upp og hraðar. Það sem kom mér mest á óvart í þessum ferðum var hvað ég þoldi niðurhlaupin vel. Þegar maður hleypur niður brattar og grýttar brekkur ætti álagið á hrygginn að vera verulegt. Þessi uppgötvun styrkti mig í þeirri skoðun að brjósklosið væri kannski ekki hin raunverulega orsök verkjanna, enda vel þekkt að fullorðið fólk getur verið með alls konar einkennalausa missmíði í hryggnum.

Í lok apríl jók ég álagið á hlaupaæfingum um tíma og reyndi að taka bæði sprettæfingar og tempóæfingar. Verkurinn jókst yfirleitt með vaxandi hraða, en á sumardaginn fyrsta tókst mér samt að hlaupa 5 km á íþróttavellinum á 22:56 mín, svona í tilefni af því að þann sama dag var Víðavangshlaup ÍR haldið í Reykjavík. Þegar bakvesenið var byrjað fyrir alvöru í janúar hugsaði ég um Víðavangshlaup ÍR sem stóra endurkomuhlaupið mitt. Þá ætlaði ég m.a. að vígja létta hlaupaskó sem ég keypti í Bregenz í fyrrahaust og hafa síðan beðið inni í fataskáp eftir góðum vígsludegi. Þeir eru þar enn.

Um mánaðarmótin apríl/maí var ég búinn að átta mig á að hröð hlaup voru alls ekki það sem ég þurfti. Þann 6. maí sagði ég skilið við hlaupabrautina og hef sjaldan komið þangað síðan. Ræktin og Hafnarfjallið stóðu eftir og þar gat ég svo sem alveg farið mínu fram. En ég merkti engar framfarir. Um svipað leyti var ég búinn að átta mig á að þriggja ára gamall draumur um 90 km hlaup í Svíþjóð í ágúst (Ultravasan-90) myndi ekki rætast. Í tilefni af því skipti ég um myllumerki við Instagrammyndir úr Hafnarfjallsferðum, úr #ennlangtíultravasan í #ultravasanutanmig.

Efasemdir um að brjósklosið væri hin raunverulega ástæða voru alltaf til staðar og jukust heldur eftir því sem gerðar voru fleiri árangurslausar tilraunir með sjúkraþjálfun og æfingar sem áttu að létta álagi af hryggnum. Ítarleg skoðun sjúkraþjálfara með sérhæfingu í bakmeiðslum ýtti undir þessar efasemdir og styrkti um leið þá skoðun mína sem hafði skotið upp kollinum nokkru fyrr að aðalvandamálið væri festumein þar sem lærvöðvarnir festast á setbeinið (chronic high (proximal) hamstring tendinopathy (PHT)).

Festumeinstímabilið
Þann 31. maí fór ég í segulómun (MRI) nr. 2 þar sem sjónum var sérstaklega beint að mjaðmagrindinni og efsta hluta læra. Í stuttu máli sást hvorki blettur né hrukka á þessu svæði, ekki einu sinni bólga. Það kom mér svolítið á óvart af því að ég gerði ráð fyrir að festumeinið myndi sjást sem einhvers konar missmíði. En á myndunum var sem sagt ekkert sem renndi stoðum undir þessa nýju kenningu. Hins vegar var brjósklosið greinilega á sínum stað.

Þann 7. júní lenti ég í nokkuð harkalegri aftanákeyrslu sem skiptir svo sem ekki máli í þessari sjúkrasögu, nema hvað ég fór óvenjuvarlega í líkamleg átök fyrstu dagana á eftir. Ekkert bendir til að eftirköst þess óhapps muni fylgja mér inn í framtíðina. En ég hreyfði mig sem sagt sáralítið í júní.

Sama daginn og ég lenti í árekstrinum var tekin ákvörðun um að prófa að sprauta sterum í spjaldliðinn (sacroiliac joint). Stuttu festumeinstímabili var sem sagt lokið og nýr sökudólgur fundinn út frá niðurstöðum myndatökunnar og skoðun hjá bæklunarlækni.

Spjaldliðartímabilið
Bjarni Valtýsson svæfingalæknir sprautaði sterunum í spjaldliðinn 25. júní. Fyrir sprautu var ég álíka slæmur og ég hafði verið allan tímann síðan í janúar, svo sem hvorki betri né verri. Sprautan gjörbreytti hins vegar stöðunni og fyrstu dagana á eftir fann ég ekkert til. Af þessu var rökrétt að draga þá ályktun að nú væri hin raunverulega orsök fundin, sem sagt skert hreyfigeta (vanvirkni) í spjaldlið (sacroiliac joint dysfunction).

Sprautan dugði vel í tvær vikur. Undir lok þess tíma var ég aðeins farinn að skokka en ekki voru liðnir margir dagar af þriðju vikunni þegar verkirnir voru farnir að láta á sér kræla. Allt var það þó miklu vægara en áður, sem endurspeglaðist m.a. í að nú gat ég setið vandræðalaust undir stýri í tvo og hálfan tíma í stað klukkutíma áður. Sömuleiðis jókst hreyfanleikinn í skrokknum mikið við sprautuna.

Eftir því sem lengra leið á sumarið versnaði staðan aftur smátt og smátt. Mér gekk alltaf nokkuð vel á Hafnarfjallinu, bæði upp og niður, en gat nánast ekkert hlaupið á jafnsléttu. Reyndi það samt stundum. Hreyfanleikinn fór líka minnkandi. Í lok ágústmánaðar lýsti ég stöðunni svona í pósti til Bjarna (stytt útgáfa):

  1. Afturförin heldur áfram smátt og smátt. Sumir dagar eru betri, en aðrir verri – og línan liggur heldur niður á við. Ég tel mig að flestu leyti vera orðinn álíka slæman og fyrir sprautu.
  2. Hlaupagetan er álíka lítil og hún var fyrir sprautu, en hreyfanleikinn enn ögn meiri og úthaldið í bílstjórasætinu sömuleiðis. 
  3. Ég hef lítið hlaupið síðustu 2 vikur. Sé varla tilgang í því lengur þar sem ég held að það hjálpi mér ekki neitt og er auk þess hætt að vera skemmtilegt, því að verkirnir eru nánast alltaf til staðar. Ég hef ekki heldur nennt í ræktina, en það tengist aðallega sumrinu og þránni eftir því að vera úti. 
  4. Ég er byrjaður í sjúkraþjálfun eftir sumarfrí. Núna er athyglinni beint að spjaldliðnum, því að ég les viðbrögð mín við sprautunni svo að þar hljóti vandinn að liggja, væntanlega þá í að hreyfanleikinn í liðnum sé of lítill. Líður oftast heldur skár fyrst á eftir.
  5. Þessa dagana er staðan með versta móti. Finn fyrir verkjum meira og minna allan daginn, en það truflar mig ekkert í vinnu. Verkirnir eru aðallega við setbeinið og ná yfirleitt styttra niður í lærin en þeir gerðu í vor. Ég upplifi þetta aðallega sem mikinn stirðleika í hamstring og glute. Svo er greinilega veikur punktur e-s staðar í spjaldliðnum vinstra megin. Þar er tilfinningin meira „utanáliggjandi“ og plagar mig svo sem ekki neitt.

Nú er september að renna skeið sitt á enda og staðan er í öllum aðalatriðum sú sama og hún var í lok ágúst. Ég mæti vikulega í sjúkraþjálfun og hef mikið gagn af því, en það hefur samt ekki dugað til að slá á einkennin sem plaga mig mest. Líkamsrækt hefur að mestu lagst af í bili, þar sem ég er hættur að vita hvað er til góðs og hvað til ills í þeim efnum. Maður þarf að vera sæmilega viss um hvert vandamálið er til að geta brugðist almennilega við því. Framundan er enn ein ítarleg skoðun og að henni lokinni verður lagt á ráðin um næstu skref. Þar kemur ýmislegt til greina, þ.á.m. að huga aftur að brjósklosinu sem hugsanlegri orsök. Vonast til að geta sagt einhverjar fréttir af gangi mála í vetrarbyrjun.

Andlega og félagslega hliðin
Hlaup hafa lengi verið afar stór hluti af lífi mínu og mér finnst mikið vanta þegar þau vantar. Mér finnst vont að geta ekki hlaupið snemma á morgnana til að gera daginn bjartari og mér finnst líka vont að geta ekki hlaupið seint á daginn til að eyða þreytu vinnudagsins. Hlaupin eru nefnilega ekki bara árátta, heldur líka þvottavél hugans. Og svo finnst mér vont að eiga ekki erindi á hlaupaæfingar eða í keppnishlaup. Ég hef verið meira og minna á hlaupum í hálfa öld og stór hluti kunningjahópsins eru hlauparar. Ég upplifi sem sagt þetta ástand sem verulega skerðingu á lífsgæðum, hvort sem horft er á málið út frá líkamlegum, andlegum eða félagslegum forsendum. Samtímis geri ég mér þó auðvitað ljóst að það er ekkert sjálfsagt að karlar á sjötugsaldri geti átt svona áhugamál og stundað það að vild og að margir hafa aldrei getað hlaupið og munu aldrei fá tækifæri til þess. En það er bara með þetta eins og annað: Maður vill ekki missa það sem maður hefur.

Hvað er framundan?
Ég er staðráðinn í að finna lausn á þessum vandræðum mínum í samvinnu við sjúkraþjálfara, lækna, heilara og hverja þá aðra sem geta lagt mér lið. Ég er tilbúinn með aðgerðaáætlun fyrir næstu vikur og svo held ég bara áfram að leita að lausninni þangað til hún finnst. Þegar lausnin er fundin mun það taka mig nokkra mánuði að komast aftur í svipað hlaupaform og áður. Ætli ég stefni ekki bara að endurkomu í Víðavangshlaupi ÍR sumardaginn fyrsta 2019 – í skóm sem enn bíða inni í fataskáp eftir góðum vígsludegi?

Filed under: Hlaup | Tagged: | 3 Comments »

Hlaupaleið á Hafnarfjallið

Posted on 8.4.2018 by stefangisla

Þegar Borgnesingar hlaupa (eða ganga) á Hafnarfjallið fara þeir alla jafna upp fjallsöxlina norðanvert í fjallinu, þ.e.a.s. lengst til vinstri þegar horft er á fjallið frá Borgarfjarðarbrúnni. U.þ.b. 300 m ofan við Hótel Hafnarfjall er þokkalegt bílastæði þar sem vegurinn til Hvanneyrar og áfram norður í land lá fyrir daga Borgarfjarðarbrúarinnar. Frá þessu bílastæði eru fyrst hlaupnir um 300 m til norðurs eftir gamla veginum, en síðan beygt inn á vegarslóða sem liggur beint í átt til fjalls. Eftir tæpa 200 m af þeim slóða er komið að girðingarhliði, þar sem hin eiginlega ferð á fjallið hefst að mínu mati. Frá hliðinu er hlaupið áfram upp veginn, sem er frekar grýttur og laus í sér. Ofan við fyrstu brekkuna, um 200 m ofan við hliðið, er gamalt malarnám. Eftir það er um tvær leiðir að velja, sem hér á eftir verða nefndar „auðveldari leiðin“ og „erfiðari leiðin“.

„Auðveldari leiðin“ fylgir vegarslóðanum áfram inn fyrir norðurendann á fjallinu og inn í Ytra-Seleyrargil. Eftir drjúgan spöl (um 850 m frá hliðinu) endar vegurinn við annað hlið, skammt frá dálítilli stíflu í gilinu. Þar er sveigt til hægri upp svolítinn skorning og svo enn meira til hægri upp í fjallsöxlina. Þessi spölur er hvorki langur né strangur og þegar farnir hafa verið um 250 m frá stíflunni er komið að stórum steini sem liggur nánast á fjallsbrúninni með ágætu útsýni yfir Borgarnes og nágrenni. Þar með er maður kominn „upp að Steini“, eins og það er kallað í daglegu tali Borgnesinga. Steinninn, sem er í u.þ.b. 200 m hæð yfir sjó, er gott viðmið fyrir þá sem leggja á fjallið og fyrir marga er gangan þangað upp næg áskorun. Þarna sameinast „auðveldari leiðin“ „erfiðari leiðinni“ og lýkur því hér að segja frá þeirri fyrrnefndu.

Sé „erfiðari leiðin“ valin er beygt til fjalls strax og komið er framhjá malarnáminu. Þarna hefur myndast sæmilega greinileg slóð í gegnum móana. Stefnan er tekin beint á fjallsendann en þangað eru ekki nema um 200 m frá malarnáminu. Í fjallsendanum verður fljótlega fyrir manni troðin slóð áleiðis upp fjallsöxlina, mjög brött, grýtt og laus í sér til að byrja með.

Eftir fyrstu og erfiðustu brekkurnar taka við ögn greiðfærari kaflar og fljótlega er komið að steininum sem áður var nefndur. Þangað eru um 850 m frá hliðinu, sem þýðir að „erfiðari leiðin“ þangað upp er rétt um 250 m styttri en „auðveldari leiðin“. Við steininn er líklega tæpur fjórðungur leiðarinnar á toppinn að baki í mínútum talið, sé miðað við „erfiðari leiðina“. Allar vegalengdartölur sem hér fara á eftir miðast við hana.

Slóðin frá steininum áfram upp fjallið er víðast greinileg, sérstaklega þegar líða tekur á sumarið og margir eru búnir að fara þarna upp og niður. Einhvers staðar uppi í miðju fjalli liggur leiðin yfir aflagða girðingu á blábrúninni upp af snarbröttum skorningi. Þangað eru um 1,7 km frá hliðinu og hæðin komin í u.þ.b. 440 m. Þarna má ætla að ferðalagið frá hliðinu upp á topp sé rúmlega hálfnað í mínútum talið. Enn er svo haldið upp fjallsöxlina. Sums staðar er slóðin ógreinileg en stefnan er nokkurn veginn alltaf sú sama, meðfram fjallsbrúninni að „aftanverðu“.

Hærra uppi í fjallinu er fjallsbrúnin kvödd, sveigt lítið eitt til vinstri og haldið áfram eftir greinilegri slóð utan í skriðunum bakatil í fjallinu. Að þessari beygju eru um 2,6 km frá hliði og hæðin nálægt 640 m. Slóðin í skriðunum er tiltölulega flöt til að byrja með en fer svo hækkandi á ný. Þar liggur leiðin framhjá dálitlum kletti og áfram þar til komið er að ljósleitu holti í u.þ.b. 730 m hæð. Þar sveigir slóðin upp til hægri og eftir það liggur leiðin síðustu 300 metrana upp brött holt beint upp á fjallstoppinn í 791 m hæð. Hliðið þar sem lagt var af stað er á að giska í 80 m hæð og hækkunin því um 710 m. Heildarvegalengdin frá hliði upp á topp er um 3,3 km. Á toppnum er alla jafna gestabók sem sjálfsagt er að skrifa nafn sitt í.

Hægt er fylgja fjallsöxlinni alla leið upp í stað þess að beygja í skriðurnar eins og hér hefur verið lýst. Þar má greina götu en sú leið er ívið verri yfirferðar og ekki mælt með henni hér.

Hlaupaleið á Hafnarfjall 4. ágúst 2017. (Strava.com)

Horft niður eftir hlaupaleiðinni á Hafnarfjall 2. ágúst 2017. Myndin er tekin í skriðunni ofarlega í fjallinu með Borgarnes í baksýn. Slóðin er alla jafna ekki svona greinileg, en þarna var sólin í heppilegri síðdegisstöðu. (Ljósm. Stefán Gíslason).

Filed under: Hlaup | Tagged: , | 1 Comment »

Brjósklos til batnaðar?

Posted on 11.3.2018 by stefangisla

Ég hef ekkert hlaupið í 7 vikur, nánar tiltekið frá 20. janúar sl. Þann dag varð ég svo slæmur í vinstri mjöðminni og í vinstra lærinu að ég gat með naumindum skrönglast heim af hlaupaæfingu. Verkurinn var að vísu ekki nýr, en þetta var í fyrsta skipti sem hann sló mig verulega út af laginu á hlaupum.

Ég veit ekki alveg hvenær ég kynntist þessum verk fyrst, en það var alla vega ekki seinna en í október 2016. Um miðjan desember 2016 var þetta orðið svo slæmt að ég tók mér frí frá hlaupum í nokkra daga. Síðan þá hefur verkurinn alltaf verið þarna á sveimi en sjaldan verið til mikilla óþæginda nema eftir langar setur í bíl eða í öðrum vondum sætum. Ég er búinn að vera reglulega í sjúkraþjálfun út af þessu meira og minna í rúmt ár, að vísu með löngu hléi þegar endurhæfing brotinnar axlar var sett í hærri forgang. Sjúkraþjálfunin var til bóta, en náði einhvern veginn ekki að rótum vandans, enda ekki ljóst hverjar þær væru.

Þann 20. janúar urðu sem sagt þáttaskil, því að þá gat ég ekki leitt þetta hjá mér lengur. Og 20. febrúar urðu önnur þáttaskil. Þá hafði segulómun leitt í ljós að ég var með brjósklos á milli hryggjarliða L5 og S1, þ.e.a.s. alveg neðst í hryggnum á mörkum neðsta lendarliðs og spjaldhryggs. Þar með var ég kominn með nýtt verkefni fyrir næstu vikur.

Hvers vegna?
Mannslíkaminn er flókið tæki og því er varhugavert að fullyrða eitthvað um orsakatengsl. Reyndar er ekki einu sinni hægt að fullyrða að verkurinn sem sló mig út af laginu 20. janúar stafi beinlínis af þessu brjósklosi en ekki einhverju öðru. En líkurnar eru verulegar og því lít ég svo á að brjósklosið sé sökudólgurinn, alla vega á meðan ekkert annað kemur í ljós. Og orsökin liggur að öllum líkindum ekki í hlaupum, heldur í löngum setum í misgóðum sætum, krydduðum með röngum stellingum og ónógum vöðvastyrk. Þegar maður hleypur verður hryggurinn fyrir höggum í hverju skrefi. Þegar allt er með felldu styrkja þessi högg bæði bein, brjósk og vöðva, en þegar skaðinn er skeður geta þau gert illt verra.

Hvað gerði ég vitlaust?
Eins og ráða má af textanum hér að framan tel ég mig hafa gert þau mistök að sitja of mikið og í röngum stellingum. Og ég hef heldur ekki verið nógu duglegur í styrktaræfingum gegnum árin. Mér finnst einfaldlega skemmtilegra að hlaupa. Skemmtilegast finnst mér að hlaupa langt og í vetur voru löngu hlaupin fyrirferðamikil. Ég var reyndar frekar duglegur í ræktinni líka, en því til viðbótar hefði ég betur lagt meiri áherslu á styttri og hraðari hlaup. Það sem ég gerði í vetur skipti þó kannski ekki öllu máli. Í fyrravetur sat ég t.d. löngum við á kvöldin í vondum stól í lokahnykk Fjallvegahlaupabókarinnar. Það var líklega dropinn sem fyllti mælinn, þó að ég hafi svo sem þraukað lengi eftir það.

Hvað er til ráða?
Af myndum má ráða að brjósklosið mitt sé vægt, enda finn ég svo sem ekkert fyrir því dags daglega, nema þá helst eftir langar setur og í miklu hnjaski. Svona brjósklos á að geta lagast af sjálfu sér, en maður þarf auðvitað að hafa fyrir því eins og flestu öðru í lífinu. Annars væri ekkert gaman.

Það sem ég geri í málinu er aðallega fernt:

  1. Bakpúðinn minn á eldhússtólnum heima hjá sér.

    Sjúkraþjálfun
    Ég er svo heppinn að hjá Sjúkraþjálfun Halldóru í Borgarnesi starfa bestu sjúkraþjálfarar í heimi. Halldóra hefur sinnt mér ótrúlega vel í öllum mínum stoðkerfisraunum síðustu ár. Hún er sjálf keppnis-manneskja og veit hvernig hugur og líkami svoleiðis fólks vinna saman. Og nú, þegar rót vandans virðist fundin, verður meðferðin enn hnitmiðaðri en ella.

  2. Bakpúði
    Ég fer ekki lengur einn í bíl eða einn á fundi. Bakpúðinn minn er alltaf með. Þetta er lítill púði sem Þorkell sonur minn gaf mér í jólagjöf til að hafa við bakið. Þorkell er gleggri á líkamsstöður fólks en aðrir sem ég þekki og var fyrir löngu búinn að taka eftir því að sveigjan í bakinu á mér er ekki alveg eins og best verður á kosið. Bakpúðinn hjálpar til við að halda þessu öllu í réttri stöðu.
  3. Styrktaræfingar
    Ég hef aldrei á ævinni verið duglegri í styrktaræfingum en síðustu vikur. Mæti í ræktina þrisvar til fimm sinnum í viku og geri mitt besta til að byggja upp þá vöðva sem líklegastir eru til að verða mér að liði. Styrktaræfingar eru algjörlega ómissandi hluti af þjálfun hlaupara, ekki síst hlaupara á mínum aldri þar sem uppbygging og viðgerðir eru farnar að ganga hægar en áður.

  4. Nýjasta hlaupagræjan!

    Flothlaup
    Síðustu vikur hefur oft sést til mín í sundlauginni í Borgarnesi, hlaupandi í djúpu lauginni með þar til gert flotbelti. Svona hlaup, hversu skemmtileg sem þau annars eru, hjálpa manni að viðhalda hlaupaforminu að einhverju leyti, án þess að hryggurinn þurfi að standa í einhverju stappi.

Ég gæti svo sem nefnt fimmta atriðið líka, en það er að sitja sem minnst og aldrei lengi í einu. Reyndar hef ég staðið við skrifborðið mitt í vinnunni alla daga í meira en ár. Það er til bóta, enda er miklu minni þrýstingur á hryggjarliðunum þegar maður stendur en þegar maður situr. En þetta dugar engan veginn eitt og sér. Málið snýst nefnilega ekki bara um að sitja eða standa, heldur um að vera ekki of lengi í einu í sömu stellingu. Kyrrseta er óvinur líkamans og kyrrstaða er það líka.

Hlaupamarkmið ársins
Í upphafi þessa árs setti ég mér fimm hlaupamarkmið, rétt eins og ég er alltaf vanur að gera þegar nýtt ár heilsar. Eins og lesa má um í þar til gerðum pistli eru markmiðin þessi:

  • 90 km ofurhlaup í Svíþjóð
  • Þrjú maraþon
  • A.m.k. 5 fjallvegahlaup
  • A.m.k. 28 styrktaræfingar frá áramótum til aprílloka
  • Gleðin með í för í öllum hlaupum

Í dag eru þessi markmið í fríi. En þau eru ekki úr sögunni. Ultravasan-90 í Svíþjóð er stærsta einstaka markmiðið, en það hlaup verður ekki fyrr en 18. ágúst nk. Tíminn verður að leiða í ljós hvernig mér gengur að undirbúa það, en ég hef enga ástæðu til að halda annað en það muni allt saman hafast með þolinmæði og skynsamlegri hegðun. Þetta tekur bara sinn tíma, hver sem „sinn tími“ er. Hins vegar er afar ólíklegt að ég hlaupi þrjú maraþon á árinu. Úr því sem komið er verður sjálfsagt komið vel fram á sumar þegar ég verð kominn í stand fyrir svoleiðis – og maraþonhlaup þurfa sitt pláss í dagskránni.

Fjallvegahlaupin eru í bið og ég er reyndar ekkert farinn að skipuleggja þau. Fyrst langar mig að sjá fyrir endann á því ferli sem ég er í þessa dagana.

Styrktaræfingamarkmiðið er innan seilingar, því að þegar þetta er skrifað er ég búinn með 27 slíkar frá áramótum. Markmiðinu um gleðina verður svo líklega auðveldast að ná af þeim öllum. Síðustu vikur hafa minnt mig á að það er ekkert sjálfsagt að geta hlaupið og þess vegna held ég að þegar ég get það á nýjan leik verði gleðin enn nær en áður.

Lokaorð
Hlaupin hafa verið mjög stór hluti af lífi mínu síðustu 11 ár, já og reyndar síðustu 50 ár ef allt er talið. Þess vegna viðurkenni ég að mér finnst mikið vanta þegar ég get ekki hlaupið. En þetta er engin stórhríð. Bara él. Ég er heldur ekkert heltekinn af verkjum eins og títt er með þá sem eru að kljást við brjósklos. Þetta er vægt tilfelli og ég finn t.d. aldrei fyrir neinu í liggjandi stöðu, sem þýðir m.a. að ég sef vel. Ég hef enga ástæðu til að vera bitur, en ég hef ríka ástæðu til að vera þakklátur. Þessar vikur eru lærdómsríkar og gefa mér tækifæri til að skerpa á aðalatriðunum. Kannski bæti ég sjötta hlaupamarkmiði ársins við hin fimm, nefnilega að þetta verði brjósklos til batnaðar.

Filed under: Hlaup | Tagged: , , , , | 1 Comment »

Nýtt sumar með nýjum köngulóm

Posted on 9.3.2018 by stefangisla

Bráðum vorar og þá fara köngulærnar á kreik. Í tilefni af því og í tilefni af umræðum á samfélagsmiðlum um ágæti eða ómöguleika köngulóa birtist hér svolítill pistill sem ég flutti í Samfélaginu á Rás 1 22. júní í fyrra.

Köngulær
(Pistill fyrir Samfélagið á RÚV 22. júní 2017)

Á vorin og eitthvað fram eftir sumri er annatími hjá þeim sem hafa atvinnu af því að eitra fyrir óæskilegum dýrum og illgresi í og við híbýli manna. Þetta endurspeglast meðal annars í auglýsingum í útvarpi og blöðum, svo og í umræðu á samfélagsmiðlum þar sem fólk spyr hvert annað hvernig best sé að losna við tilteknar lífverur sem gera því lífið leitt.

Einn hópur lífvera sem gerir fólki stundum lífið leitt eru köngulær. Þær eiga það til að spinna vefi á ólíklegustu stöðum, svo sem utan á húsum. Og þegar vefirnir eru tilbúnir, bíða köngulærnar hinar rólegustu eftir því að einhver skorkvikindi festi sig í þeim. Þá er matartími, eða kannski oftar uppskerutími eða sláturtíð, þar sem matnum er pakkað inn til síðari nota.

Í upphafi þessa pistils var minnst á óæskileg dýr. Mörgum finnast köngulær eiga heima í þeim flokki og í samræmi við það heyrast annað slagið auglýsingar þar sem fólki er boðin þjónusta þeirra sem sérhæfa sig í að eitra fyrir köngulóm.

Þegar allt kemur til alls eru íslenskar köngulær sárameinlaus kvikindi, nema ef maður er skordýr. Þær gera mönnum sem sagt ekkert mein. Hins vegar er alveg eðlilegt að það fari í taugarnar á einhverjum að vera með köngulóarvef í andlitinu eða hárinu eftir stutta gönguferð í garðinum eða eftir að hengja út þvottinn. Og svo er líka til fólk sem er haldið bráðri köngulóafælni, og getur ekkert að því gert.

Rétt eins og aðrar lífverur, að manninum kannski undanskildum, eru köngulær markaðsdrifin fyrirbæri, í þeim skilningi að þær hasla sér völl þar sem einhverja fæðu er að hafa – og annars staðar ekki. Ástæða þess að köngulær gera sig sérstaklega heimakomnar á tilteknum svæðum eða við tiltekin hús er því einfaldlega sú að þar hafa þær nóg að bíta og brenna. Þar er sem sagt nóg af einhverjum skorkvikindum sem álpast í netin þeirra. Takist manni það ætlunarverk að útrýma köngulóm í nánasta umhverfi sínu er því líklegt að öll hin dýrin, sem áður voru fæða fyrir köngulær, fjölgi sér sem aldrei fyrr og búi til nýtt vandamál fyrir húseigandann sem vill kannski helst vera eina lífveran á lóðinni sinni. Kannski er þá næsta skref að eitra líka fyrir þessum fyrrverandi köngulóarkræsingum, þ.e.a.s. ef þær drápust ekki af upphaflega köngulóareitrinu.

Þegar búið er að drepa köngulærnar og matinn þeirra líka, hvort sem það var gert í einni eða fleiri eiturherferðum, gætu ný vandamál skotið upp kollinum. Köngulær hafa nefnilega ekki það eina hlutverk í lífinu að éta skordýr og skordýr hafa heldur ekki það eina hlutverk í lífinu að vera matur fyrir köngulær. Hvorki ég né nokkur annar hefur fullkomna yfirsýn yfir öll þessi hlutverk, en alla vega má geta sér þess til að sum skordýrin nærist á lirfum annarra skordýra og séu matur fyrir t.d. fugla. Séu þessi skordýr fjarlægð verður hátíð hjá lirfunum sem verða þá enn afkastameiri en fyrr við að éta laufblöðin sem þær mega alls ekki éta. Og fuglarnir, sem annars hefðu étið lirfurnar, eru kannski ekki til staðar vegna þess að uppáhaldsskordýrin þeirra dóu í köngulóarherferðinni eða í næstu herferð þar á eftir og neyddust því til að leita annað, eða þá að þeir veiktust eða drápust þegar þeir átu aðeins of mikið af eitruðum skordýrum í morgunmat.

Þó að maðurinn hafi einu sinni ákveðið að hann væri herra jarðarinnar er ekki víst að hann sleppi óskaddaður úr baráttu sinni við lífverur sem hann telur óæskilegar. Köngulóaeitur, skordýraeitur og lirfueitur nútímans eru kannski ekkert baneitruð fyrir menn, svona við fyrstu kynni og í litlum skömmtum, en mannsævin er löng og ef eitthvað af efnum úr eitrinu kemst inn í líkamann og nær að safnast þar upp við hliðina á öllum hinum efnunum sem þessi sami maður fékk úr innilofti, snyrtivörum, unnum matvælum, málningu, niðursuðudósum, tóbaksreyk, barnaleikföngum, regnstökkum, lyfjum, svifryki, sólarvörn, bensínbrælu eða einhverju enn öðru, er aldrei að vita nema það komi niður á lífslíkum og lífsgæðum síðar á ævinni. Þá getur viðkomandi sem sagt orðið fyrir barðinu á kokteiláhrifum, þar sem samanlögð skaðleg áhrif margra óskaðlegra skammta af mörgum mismunandi efnum verða meiri en góðu hófi gegnir. Og þegar börn eiga í hlut lítur málið enn verr út. Eituráhrif sem maður verður fyrir í móðurkviði eða í æsku eru nefnilega líklegri til að valda skaða á meðan líffærin eru enn að þroskast, þar með talinn heilinn sem þarf að endast manni allt lífið og leysa ólíklegustu viðfangsefni fljótt og vel. Og það eru jú einmitt börnin sem eru líklegri en þeir fullorðnu til að vera á ferðinni utandyra í sama umhverfi og köngulærnar og allar hinar óæskilegu lífverurnar sem þar kunna að vera á sveimi.

Þessi pistill fjallar ekki um köngulær. Hann fjallar um þá skammsýni eða það óhóflega sjálfsálit mannsins sem endurspeglast í trúnni á að hægt sé að taka einstaka hluta vistkerfisins úr umferð án þess að það hafi áhrif á aðra hluta kerfisins. Vissulega vill maður hafa hreint í kringum sig og helst vill maður vera hreinn sjálfur. Í þeirri ósk felst þó ákveðin þversögn þegar haft er í huga að í líkama venjulegs manns eru líklega um 30% fleiri bakteríufrumur en líkamsfrumur. Við erum sem sagt í ævilangri sambúð við alls konar lífverur, hvort sem okkur líkar það betur eða verr, eða hvort sem við teljum einhverjar þeirra æskilegar eða óæskilegar. Við vitum vissulega ýmislegt um þessa sambúð og um samspil lífvera almennt, en enn sem komið er nær þessi vitneskja þó mun skemmra en okkur hættir til að gera ráð fyrir. Við vitum sem sagt til þess að gera sáralítið hvaða áhrif það hefur á heildina að fjarlægja eina lífveru úr kerfinu, já eða bæta einni lífveru við. „Maðurinn óf [nefnilega] ekki vef lífsins. Hann er bara hluti af þessum vef“, eins og ónefndur Indíánahöfðingi orðaði það einhvern tímann. „Og það sem gerir vefnum, það gerir hann sjálfum sér“.

Filed under: Uncategorized | Leave a comment »

« Undanfarandi síða — Eftirfarandi síða »