Bloggsíða Stefáns Gíslasonar

Í gær opnaði UNICEF á Íslandi vefverslun á heimasíðu sinni, þar sem hægt er að kaupa sannar jólagjafir fyrir vini og ættingja á borð við moskítónet, bólusetningu, vatnshreinsitöflur og skóla í kassa. Reyndar fær maður ekki vöruna senda heim, heldur er  hún send frá vöruhúsi UNICEF í Kaupmannahöfn til þeirra sem þurfa mest á henni að halda. Vinurinn eða ættinginn fær hins vegar persónulegt gjafabréf með ljósmynd eða lýsingu á gjöfinni. Svona jólagjafir eru sérlega hentugar fyrir þá sem eiga allt og vantar ekki neitt – annað en að vita að maður hugsi til þeirra á jólunum.

Það er gaman að gefa og fá jólagjafir. En á þeirri ánægju geta verið umhverfislegar og félagslegar skuggahliðar, því að hluturinn sem gefinn er hefur í mörgum tilvikum skilið eftir sig óþrifaleg spor í samfélaginu þar sem hann var framleiddur. Kannski voru vinnuaðstæður verkafólks á framleiðslustaðnum óviðunandi, og kannski voru notuð efni sem sköðuðu umhverfi þess og heilsu, svo eitthvað sé nefnt. Þessar skuggahliðar eru eiginlega því dekkri sem hluturinn er gagnslausari, en það á því miður einmitt stundum við jólagjafir, sem vissulega eru gefnar af góðum hug, en þó oft fremur af skyldurækni en til að uppfylla þarfir viðtakandans.

Gjafabréf frá UNICEF er sönn jólagjöf. Hún gleður ekki bara þann sem gefur gjöfina og þann sem fær hana, heldur getur hún líka bjargað mannslífum og bætt lífsskilyrði og afkomumöguleika annars fólks. Þannig verða áhrif hennar á umhverfi og samfélag jákvæð en ekki neikvæð.

Það er auðvelt að kaupa sanna jólagjöf hjá UNICEF. Slóð vefverslunarinnar er http://www.unicef.is/sannargjafir, og þegar inn er komið skýrir framhaldið sig sjálft.

Filed under: Sjálfbær þróun | Leave a comment »

Í framhaldi af síðustu færslu um uppruna hamborgarhryggja hef ég fengið nokkrar gagnlegar ábendingar um það hvar hægt sé að nálgast svínakjöt sem er upprunnið frá fjölskyldubúi í íslenskri sveit. Einfaldasta leiðin er að nýta sér heimasíðu Beint frá býli, félagi heimavinnsluaðila. Þar leynist nefnilega svolítill gagnagrunnur þar sem hægt er að sjá hverjir bjóða hvaða vöru.

Samkvæmt upplýsingum á heimasíðunni bjóða tveir bæir svínakjöt beint frá býli, þ.e.a.s. bæirnir Laxárdalur í Skeiða- og Gnúpverjahreppi og Miðsker í Nesjum. Reyndar þykist ég vita um þann þriðja, sem er Ormsstaðir í Grímsnesi. Bærinn er skráður á heimasíðunni, en þar eru engar upplýsingar um hvaða vörur séu þar til sölu. Hins vegar er Ormsstaðabúið með eigin heimasíðu þar sem hægt er að fræðast meira um málið.

Loks má nefna að Frú Lauga á Laugalæk í Reykjavík selur vel valdar vörur frá vel völdum heimavinnsluaðilum. Þar fæst t.d. svínakjöt frá Laxárdal.

Svo er líka hægt að gera eins og ég, að hringja einfaldlega í svínabónda sem maður þekkir. Sá sem ég hringdi í er reyndar ekki aðili að Beint frá býli, en hann tók nú samt vel í að útvega mér svínahamborgarhrygg frá búinu sínu.

Það er gaman að vera neytandi, vegna þess að sem neytandi getur maður haft áhrif! En þá þarf að hafa hugfast að maður þarf að banka á dyrnar. „Og það veit hvert mannsbarn að dyrnar opnast einungis þá“, eins og segir í kvæðinu.

Filed under: Sjálfbær þróun | 3 Comments »

Svínahamborgarhryggur verður eflaust á mörgum íslenskum matborðum á aðfangadag. En hversu margir sem sitja við þessu sömu borð skyldu velta því fyrir sér hvaðan þetta bragðgóða kjötstykki er upprunnið?

Mér finnst skipta máli hvaðan hamborgarhryggurinn kemur. Líklegast er að hann komi frá íslensku verksmiðjubúi, þar sem

• nokkur þúsund grísir eru aldir samtímis,
• velferð dýra er ekki ofarlega á forgangslistanum,
• sjúkdómar breiðast hratt út,
• sýklalyfjanotkun er tiltölulega mikil,
• gríðarlegt magn af úrgangi fellur til og er jafnvel dælt í sjóinn,
• vinnan er unnin af farandverkamönnum sem taka engan þátt í nærsamfélaginu og greiða engin gjöld til þess,
• búið hefur verið byggt upp á skömmum tíma með miklum lántökum – og þar sem
• einhver banki er löngu búin að taka búið upp í skuldir, „aflúsa“ það á kostnað almennings og selja það til nýrra eigenda á niðursettu verði.

Flest af þessu gildir nefnilega um þá framleiðslustaði sem sjá Íslendingum fyrir miklum meirihluta af árlegri svínakjötsneyslu þeirra.

Ólíklegra er að hamborgarhryggurinn komi frá íslensku fjölskyldubúi, þar sem

• takmarkaður fjöldi grísa er alinn samtímis,
• allvel er séð fyrir velferð dýranna,
• sjúkdómar er tiltölulega fátíðir,
• sýklalyfjanotkun er tiltölulega lítil,
• úrgangur sem fellur til er nýttur á búinu,
• vinnan er unnin af heimilisfólki sem tekur þátt í nærsamfélaginu og greiðir gjöld til þess – og þar sem
• búið hefur verið byggt upp á tiltölulega löngum tíma fyrir eigið fé og hófleg lán, án þess að nokkurn tíma hafi komið til afskrifta.

Já, mér finnst skipta máli hvaðan hamborgarhryggurinn kemur. En þarna er mér og öðrum svínakjötsneytendum vandi á höndum. Umbúðirnar utan um hamborgarhrygginn í búðinni segja nefnilega fátt um upprunann, nema þá í hvaða fyrirtæki kjötstykkinu var pakkað í neytendaumbúðir. Til að bregðast við þessu hringdi ég á dögunum í svínabónda sem ég kannast við, einn af þessum fáu sem enn reka fjölskyldubú, og spurði hvort hann gæti útvegað mér hamborgarhrygg af einum grísanna sinna. Svona hringingar voru greinilega ekki daglegur viðburður, en bóndinn tók erindinu einkar ljúflega, og áður en yfir lauk var hann búinn að finna leið sem líklega mun duga til að ég geti boðið fjölskyldunni upp á hamborgarhrygg af þessum ólíklegri uppruna á aðfangadag. Bóndinn lét þess reyndar getið að líklega væri kjötið frá honum ekkert öðruvísi á bragðið en kjötið frá verksmiðjubúunum, því að svínin fengju nokkurn veginn sama fóður á báðum stöðum. En mér er svo sem sama um bragðið, bara ef mér finnst það gott. Það eru öll hin atriðin sem ég taldi upp hér að framan sem mér er ekki sama um.

Uppruni matvöru á ekki að vera neitt leyndarmál! Og ef fólki er ekki sama, og ef upplýsingar um upprunann eru ekki á umbúðunum, þá á þetta sama fólk að spyrja. Nærtækast er að spyrja í búðinni, og jafnvel þótt fátt verði um svör skiptir spurningin máli. Þegar nokkrir eru búnir að spyrja svipaðrar spurningar er þetta nefnilega orðið að „eftirspurn“, sem er nógu merkilegt hugtak í verslunarrekstri til að það kalli á viðbrögð. Nú, svo er líka hægt að hringja í svínabónda, ef maður þekkir einhvern svoleiðis.

Svínakjöt og svínakjöt er ekki endilega það sama, þó að það sé eins á bragðið!

Filed under: Sjálfbær þróun | 6 Comments »

Í dag birtist svolítil grein eftir mig í nýjasta fréttabréfi Norræna umhverfisfjármögnunarfélagsins (NEFCO) undir yfirskriftinni Iceland: A business in liquidation or a source of knowhow? Í greininni velti ég upp þeirri spurningu hvort Íslendingar hafi efni á sjálfbærri þróun eins og málum er nú háttað, eða hvort þeir séu tilneyddir að meðhöndla náttúruna „eins og hún væri fyrirtæki í gjaldþrotaskiptum“, eins og Herman Daly orðaði það á sínum tíma.

Hægt er að nálgast fréttabréf NEFCO á http://www.nefco.org/files/NEFCO_NEWS2_2010_LORES.pdf.
Umrædd grein er á bls. 16 í fréttabréfinu.

Filed under: Sjálfbær þróun | Leave a comment »